Μελίνα Λασηθιωτάκη, Τίνα Μπότση, Χαρά Χριστοπούλου
Η διπλωματική εργασία που παρουσιάζεται εδώ περιλαμβάνει τη σχεδίαση με φτηνά και εφήμερα υλικά του εσωτερικού χώρου πέντε εγκαταλελειμένων κτιρίων και γενικότερα ανενεργών χώρων με πρόθεση τη διαμόρφωση ενός δικτύου κοινωνικής ενεργοποίησής τους, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης των προβλημάτων και των αναγκών των κατοίκων και ειδικά των νέων της πόλης των Χανίων. Το δίκτυο αυτό συγκροτείται στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης των συνεπειών της τρέχουσας κρίσης μέσω της μη-εμπορευματικής ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών στο πλαίσιο της κοινωνικής αλληλεγγύης. Για την καλύτερη προσέγγιση αυτών των αναγκών προηγήθηκε ένα στάδιο έρευνας ανάμεσα στους κατοίκους με τη χρήση ερωτηματολογίων και την πραγματοποίηση συνεντεύξεων.
Η παρούσα διπλωματική εργασία παρουσιάστηκε στην Αρχιτεκτονική Χανίων τον Οκτώβρη του 2014 με επιβλέποντα τον Κ.Ουγγρίνη.
Αφορμή της εργασίας υπήρξε ο προβληματισμός μας γύρω από το βαθμό που ο άνθρωπος δραστηριοποιείται και εκφράζεται στο χώρο της πόλης όπου ζει και πιο ειδικά στην πόλη των Χανίων.
Στα σύγχρονα κοινωνικά συστήματα και ειδικά σε καιρούς οικονομικής κρίσης, o άνθρωπος ως χρήστης αλλά και ως δημιουργός αδρανεί όλο και περισσότερο, και φέρεται ανίκανος να καλλιεργήσει ανοικτούς δεσμούς και σχέσεις, ενώ αδυνατεί να διατηρήσει τους ήδη υπάρχοντες.
Στο σκηνικό της πόλης καταστήματα και υπηρεσίες εγκαταλείπονται, δημόσιοι χώροι και αστικός εξοπλισμός παρακμάζουν, με αποτέλεσμα ο χάρτης της πόλης να αλλοιώνεται και να τείνει σε αποσύνθεση. Το χωρικό αποτύπωμα των παραπάνω καταλήγει να αποτελεί ένα δίκτυο ασυνέχειας στον αστικό ιστό. Ένα ένα τα κύτταρα της πόλης δοκιμάζονται στην αντοχή τους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η αξία της μονιμότητας θα πρέπει να αποδεικνύεται και όχι να θεωρείται δεδομένη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η κοινωνική ανανέωση μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από την δυναμική σχέση των μελών της, την εμπιστοσύνη μεταξύ τους και τελικά την συλλογική σκέψη και δράση.
Στόχος, λοιπόν, της εργασίας μας αποτελεί η διαμόρφωση μιας συνθήκης ενεργοποίησης των ήδη υπαρχόντων και δημιουργίας νέων κοινωνικών και χωρικών δικτύων. Πιο αναλυτικά, ξεκινήσαμε με μια καταγραφή των λειτουργιών της πόλης, και το σύνολο του αστικού εξοπλισμού, όπως καρτοτηλέφωνα, κάδους ανακύκλωσης, περίπτερα, χάρτες σηματοδότησης, stand ποδηλάτων και ενημέρωσης. Ταυτόχρονα, καταγράψαμε, έναν προς ένα τους εγκαταλελειμμένους χώρους του κεντρικού τομέα των Χανίων. Στη συνέχεια, συνθέσαμε ερωτηματολόγια, προκειμένου να εντοπίσουμε τις τρέχουσες ανάγκες και ελλείψεις των πολιτών, στην συγκεκριμένη αυτή χρονική περίοδο. Βασικό ερώτημα υπήρξε η πρόθεση να εμπλακούν σε μια διαδικασία συμμετοχής και ανταλλαγής υπηρεσιών και δεξιοτήτων.
Θα μπορούσε να συγκροτηθεί μια ομάδα ή καλύτερα ένα δίκτυο ενεργοποίησης; Ιδανικό υποκείμενο για το εγχείρημα αυτό, θεωρήσαμε τους νέους απόφοιτους της πόλης των Χανίων, καθώς διανύουν ένα μεταβατικό στάδιο επαναπροσδιορισμού. Μέσω διεξαγωγής συνεντεύξεων, διερευνήσαμε τις προθέσεις τους και συγκεντρώσαμε ιδέες και απόψεις, σχετικά με το βασικό μας ερώτημα: τη δομή του δικτύου αυτού, τις λειτουργίες που θα μπορούσε να περιλαμβάνει και τους χώρους στους οποίους θα μπορούσε να στεγαστεί και να εξελιχθεί.
Δημιουργήσαμε λοιπόν ένα σενάριο κοινωνικής ενεργοποίησης, χρησιμοποιώντας ως βασικό εργαλείο ορισμένους από τους ανενεργούς χώρους, παγώσαμε τη διαδικασία σε ένα συγκεκριμένο στάδιο, στο οποίο 5 χώροι είναι ήδη ενεργοί.
Ο σχεδιασμός αυτών των χώρων περιλαμβάνει κατασκευές, οι οποίες είναι εφήμερες, χαμηλού κόστους, από επαναχρησιμοποιημένα υλικά, όπως σκαλωσιές και παλέτες, τα οποία ανασυντίθενται με τέτοιο τρόπο, ώστε να παράγουν πρωτότυπες μορφές και αισθητική. Δεν παρεμβαίνουν στο υφιστάμενο κέλυφος, συνθέτουν τα όρια και τους εσωτερικούς χώρους, δημιουργώντας ταυτόχρονα διακριτικές παρεμβάσεις στις όψεις. Οι παρεμβάσεις αυτές, εμφανίζουν μια τυπολογία, μια επαναλαμβανόμενη αντιμετώπιση σχεδίασης και λογικής, έτσι ώστε να γίνονται διακριτές, με σκοπό να διαμορφώσουν έναν κώδικα στον αστικό ιστό. Με αυτόν τον τρόπο, αναδεικνύουμε το εκάστοτε κτίριο ως πυρήνα κοινωνικής δραστηριότητας, και κατ’ επέκταση ως κύτταρο ενός αναδυόμενου κοινωνικού δικτύου.
Στιγμιότυπα από τις συνεντεύξεις με νέους απόφοιτους της πόλης των Χανίων.
Αριστερή Κίνηση Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων 