Ξενώνας Στάμου Στούρνα

Ο ξενώνας Στάμου Στούρνα στην Άλλη Μεριά Πηλίου, αποτελεί δωρεά στον ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ στη μνήμη του φοιτητή αρχιτεκτονικής Στάμου Στούρνα από τους γονείς του, με βασικό σκοπό την παροχή δωρεάν στέγης σε φοιτητές αρχιτεκτονικής για μελέτη και ανάπαυση. Αντί άλλης παρουσίασης του παραδοσιακού αυτού πηλιορείτικου αρχοντικού, παρουσιάζουμε εδώ το ειδικό τεύχος του Δελτίου του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, με ημερομηνία έκδοσης το 1978, που ήταν εξολοκλήρου αφιερωμένο στον Ξενώνα. Το τεύχος περιλαμβάνει και αποτύπωση του ξενώνα που έγινε από φοιτητές της Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ το 1964, σαν προσφορά στη μνήμη του συναδέλφου τους, Εδώ, έχουμε κρατήσει την σύνταξη και την ορθογραφία του πρωτότυπου.

ΔΕΛΤΙΟΝ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ – ΕΙΔΙΚΟΝ ΤΕΥΧΟΣ – 1978

Το 1963, ο Σύλλογος απέκτησε, κατόπιν δωρεάς, το τριώροφο αρχοντικό Χατζηαργύρη, κτισμένο το 1864, στο χωριό Άλλη Μεριά του Πηλίου. Η δωρεά έγινε από την οικογένεια του δημοσιογράφου κ. Κώστα Στούρνα στη μνήμη του γιού τους, Στάμου Στούρνα, σπουδαστή της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ.Π., που έφυγε από τη ζωή πρόωρα, τον Μάρτιο του 1962. Σκοπός της δωρεάς ήταν η διαμόρφωση του κτιρίου σε Ξενώνα για τους σπουδαστές των Αρχιτεκτονικών Σχολών Αθήνας και Θεσσαλονίκης, καθώς και της Σχολής Καλών Τεχνών. Το αρχοντικό, αξιόλογο δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής, βρίσκεται τέσσερα χιλιόμετρα έξω από το Βόλο, σ’ ένα ελεύθερο χώρο, οκτώ περίπου στρεμμάτων, και προσφέρεται για μια τέτοια χρήση, γιατί η περιοχή είναι μοναδική σε φυσική ομορφιά, αλλά και πλούσια σε έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής και τέχνης.

Ο Σύλλογος δέχτηκε τη δωρεά και ανέλαβε την ολοκλήρωση του έργου, με την βεβαιότητα ότι θα αποτελέση έναν πνευματικό πυρήνα στην περιοχή και θα εξασφαλίσει στους σπουδαστές ένα πολύτιμο εντευκτήριο για μελέτη και ανάπαυση. Η ολοκλήρωση όμως αυτή, εκτός από την ίδρυση και οργάνωση της λειτουργία του Ξενώνα, απαιτούσε πολλές άλλες εργασίες, γιατί το αρχοντικό ήταν αρκετά φθαρμένο από τους σεισμούς και την πολυκαιρία. Με το σκοπό αυτό, στις αρχές του 1964, συστήθηκε από το Σύλλογο Επιτροπή – Εφορεία, η οποία ανέλαβε την προώθηση και διαχείριση του θέματος. Την ίδια εποχή σπουδαστές της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ.Π., σαν προσφορά στη μνήμη του συναδέλφου τους, έκαμαν λεπτομερή αποτύπωση και φωτογράφιση του αρχοντικού και της γύρω περιοχής, εργασίες απαραίτητες για τη μελέτη των έργων επισκευής και αποκαταστάσεως.

Η Επιτροπή – Εφορεία από την αρχή έστρεψε τις προσπάθειές της στη συγκέντρωση χρημάτων για την πραγματοποίηση σε πρώτο στάδιο, των βασικών εργασιών επισκευής και συντηρήσεως. Μέχρι το καλοκαίρι του 1967 συγκεντρώθηκε ποσό 480.000 δρχ. περίπου από δωρεές οργανισμών, εταιρειών, συλλόγων και ιδιωτών. Μέσα στον ίδιο χρόνο με τα χρήματα αυτά, χάρη στη βοήθεια κλιμακίου της Επιτροπής εγκατεστημένου στο Βόλο και στη στατική μελέτη που έκαμε προσφορά στο Σύλλογο ο πολιτικός μηχανικός κ. Σ. Αγγελίδης, έγινε η αντισεισμική στερέωση όλου του κτιρίου και η αντικατάσταση των πατωμάτων με πλάκες μπετόν. Ακόμη, με τα ίδια χρήματα αγοράστηκαν τα υλικά για την αντικατάσταση της στέγης και τελείωσαν οι εργασίες ανακατασκευής, επιπλώσεως και συμπληρώσεως με βοηθητικούς χώρους ενός μικρού νεώτερου κτίσματος που βρίσκεται μέσα στο κτήμα.

Οι εργασίες που απέμειναν να γίνουν για να λειτουργήση ο ξενώνας είναι πολλές: αντικατάσταση της στέγης, ανακατασκευή των δαπέδων, των επιχρισμάτων και των κουφωμάτων, κατασκευή χώρων υγιεινής, καθώς επίσης και ο εξοπλισμός του ξενώνα, ώστε να εξυπηρετούνται σωστά κατά τη λειτουργία του οι ανάγκες διαμονής και πνευματικών εκδηλώσεων. Τον χρόνο που πέρασε προσφέρθηκε στο Σύλλογο από την ομάδα των αρχιτεκτόνων Λ. Γρηγοράκου, Ρ. Λευκαδίτου, Κ. Παπαντωνίου και Γ. Σαρηγιάννη, πλήρης μελέτη των παραπάνω εργασιών για την ολοκλήρωση του έργου.

Ο προϋπολογισμός αυτών των εργασιών αναφέρεται εδώ συνοπτικά: α) Κυρίως κτίριο, οικοδομικά 770.000 β) Κλιμακοστάσιο 90.000 γ) Στέγη 160.000 δ) Χώροι υγιεινής 125.000 ε) Επίπλωση 45.000 στ) Εξοπλισμός 110.000

Στις επόμενες σελίδες δημοσιεύονται όλα τα σχέδια της μελέτης, με τη γενική έκθεση που τα συνοδεύει, εξηγώντας τις βασικές σκέψεις και τους λόγους που οδήγησαν στη λύση.

ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΙΣ

1.      ΓΕΝΙΚΑ

1.1  Σκοπός

Ο Ξενώνας έχει σκοπόν να αποτελέση φοιτητικόν χώρον αφ’ ενός, αφ’ ετέρου δε χώρον πνευματικής και καλλιτεχνικής δραστηριότητος. Το πλαίσιον μετά του οποίου είναι συνυφασμένοι αι παραπάνω στόχοι του Ξενώνα, θα είναι η διατήρησις και αξιοποίησις του εντόνου τοπικού χρώματος – Αρχιτεκτονικής και Τέχνης.

1.2  Πρόγραμμα

Το κτιριολογικόν πρόγραμμα του Ξενώνα καθορίζουν κατ’ αρχήν οι παρακάτω λειτουργίες: α) Διαβίωσις (ύπνος, εστίασις) β) Πνευματικές δραστηριότητες (εκθέσεις, εργασίες, διαλέξεις) γ) Διοίκησις (γραφεία, αποθήκες, αρχεία και συλλογές)

1.3  Χαρακτήρας

Φοιτητικός ξενώνας φιλόξενος, χωρίς τυπικό επαναλαμβανόμενο δωμάτιο ξενοδοχειακής μονάδος – άχρωμο και απρόσωπο. Ειδικώτερα, δεν πρέπει να είναι ένας τοπικός ξενώνας νεότητος, που τον χαρακτηρίζει το σχεδόν απρόσωπο σύνολο, οι στενοί χώροι με την μέγιστη δυνατή εκμετάλλευσι, που κλειδώνουν και παραμένουν αχρησιμοποίητοι κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τοπικό χρώμα χωρίς σκηνογραφικές κατασκευές «λαϊκού ρυθμού».

1.4  Πρότασις

Ο εξοπλισμός θα πρέπει να γίνει με γνήσια λαϊκά στοιχεία (κασέλες, ντουλάπια, ξυλόγλυπτα, επίπλωσις, χαλιά), ώστε να αποκτήσει ταυτόχρονα ζωντανό μουσειακό χαρακτήρα. Μειονέκτημα το υψηλό κόστος, και δυσχέρεια εξευρέσεως του εξοπλισμού. Δια τον ως άνω λόγον, προτείνεται ο εξοπλισμός με απρόσωπα στοιχεία, πολύ απλά, σαν ιστός – πλέγμα που θα διεισδύση και θα συνδέη τους χώρους, χωρίς να κυριαρχή, και ο οποίος θα μπορή μα δεχθή διαδοχικά γνήσια λαϊκά στοιχεία με τελικό στόχο την ολοκλήρωσίν του σαν ζωντανό μουσιακό συγκρότημα.

2.      ΕΙΔΙΚΟΝ ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

2.1  Παρατηρήσεις

α) Θέμα εστιατορίου: Λόγω του περιωρισμένου χώρου, του υπερβολικού κόστους κατασκευής εγκαταστάσεως και λειτουργίας ενός εστιατορίου αφ’ ενός, αφ’ ετέρου λόγω της ανάγκης συνδέσεως με τον περιβάλλοντα χώρο (Οικισμός, ο οποίος διαθέτει δυνατότητες εστιάσεως και ταυτοχρόνως επαφής με τους ενοίκους του ξενώνα), απεφασίσθη για την παρούσα φάσι, να μην λειτουργήση εστιατόριο. Κατά την δεύτερη φάσι αναπτύξεως, θα προβλεφθή ιδιαίτερο συγκρότημα εστιατορίου, χωρίς να ενοχλεί το υφιστάμενο αρχοντικό.

β) Θέρμανσις: Λόγω της υψηλής δαπάνης και της κατά το μέγιστον θερινής χρήσεως του Ξενώνα δεν προεβλέφθη δια την παρούσαν φάσιν κεντρική θέρμανσις.

γ) Χώροι υγιεινής: Λόγω του μικρού διαθέσιμου χώρου, οι χώροι υγιεινής δεν προβλέφθησαν σε κάθε κοιτώνα, αλλά συγκεντρωτικά στην Ν.Δ. πλευρά του ισογείου σε ιδιαίτερο κτίσμα με προσπέλασι μέσω του κλιμακοστασίου. Το πρόσθετο αυτό κτίσμα δεν φαίνεται από την πρόσοψιν, λόγω της κλίσεως του εδάφους.

δ) Κλιμακοστάσιο: Η παλαιά και ημικατεστραμμένη υφιστάμενη ξύλινη σκάλα, προτείνεται να αποξυλωθεί και να κατασκευασθή νέα, διαφορετικής διαρρυθμίσεως είτε εκ μικτής κατασκευής (BETON – ARME και ξύλινη) για αντισεισμικούς λόγους, είτε μόνον εκ BETON – ARME, πράγμα το οποίον θα αποφασισθή κατά την εκπόνησιν της οριστικής στατικής μελέτης αυτού.

2.2 Κτιριολογικό πρόγραμμα

Ισόγειον: Ο κεντρικός χώρος εισόδου (Ι7) προβλέπεται ως υποδοχής και χώρος εκθεμάτων – είτε εργασιών και μελετών σπουδαστών, είτε μουσειακών αντικειμένων της τοπικής τέχνης. Οι χώροι Ι1, Ι2, Ι4, Ι5, Ι6 προβλέπονται ως κοιτώνες, των τριών κλινών. Ο χώρος Ι3 προβλέπεται ως εντευκτήριο (καθηστικό, ακρόασις μουσικής, αναγνωστήριο).

Πρώτος όροφος: Ο κεντρικός χώρος Α7 χρησιμοποιείται όπως του ισογείου, και με ταυτόχρονη δυνατότητα πρωινού. Οι χώροι Α1, Α2, Α5, Α6, ως κοιτώνες των δύο και των τριών κλινών (ίδε πίνακα). Ο χώρος Α4 ως μαγειρείον παρασκευής πρωινού και πιθανώς μικρών προχείρων γευμάτων. Ο χώρος Α3 ως εντευκτήριον, ως του ισογείου.

Δεύτερος όροφος: Λόγω της ελλείψεως των διαχωριστικών τοίχων και της υπάρξεως εις τούτον μεγάλων χώρων και δια λόγους αμέσου λειτουργίας του ξενώνος, οι χώροι πνευματικών δραστηριοτήτων, προεβλέφθησαν εις τον δεύτερον όροφον. Ο κεντρικός χώρος Β4, προβλέπεται χώρος εκθέσεων, ο Β1 λόγω θέας και ανέτου φωτισμού, ως χώρος εργασίας, σχεδιαστηρίου, βιβλιοθήκης και μικρών καθηστικών, ο Β3, ως αίθουσα συγκεντρώσεων, προβολών και διαλέξεων, και ο Β2, ως χώρος συλλογών και αρχείον.

Συνολικώς η δυναμικότης του ξενώνος εις κλίνας, είναι: Ισόγειον: 5 κοιτώνες των τριών κλινών = 15 κλίναι. Α’ όροφος: Α6 και Α5 των τριών κλινών = 6 κλίναι Α1 και Α2 των δύο κλινών = 4 κλίναι. Σύνολος 25 κλίναι.

Γενικώς, προεβλέφθη κατανομή κοιτώνων αρρένων και θηλέων κατά δωμάτιον, και όχι κατά όροφον, ανάλογα με τον εκάστοτε αριθμό των σπουδαστών. Οι κοιτώνες διαμορφώνονται με υπερύψωσιν τμήματος του δαπέδου του δωματίου επί του οποίου τοποθετούνται οι κλίνες, εντός απλών ξύλινων πλαισίων εγκιβωτισμού της κλινοστρωμνής. Η ως άνω κατασκευή, διακρίνεται δια την οικονομίαν της την απλότητα και λιτότητά της, ώστε να μην αποτελή επίπλωσιν με προσωπικότητα κυριαρχούσα στον χαρακτήρα του όλου ξενώνα. Ταυτόχρονα, ενοποιεί τον χώρο σαν σύνολο, και διαμορφώνει εσωτερικό χώρο υφής σύμφωνης προς την τοπική αρχιτεκτονική. Ακόμη, μπορεί να αποξυλωθεί και να μεταφερθή σε νέο κτίριο, κατά τη δεύτερη φάσι της λειτουργίας του ξενώνα, ώστε όλοι οι χώροι του αρχοντικού, να χρησιμοποιηθούν σαν χώροι εντευκτηρίων, εκθέσεων, μουσειακών συλλογών και αρχείων. Τον εξοπλισμό του κοιτώνος, συμπληρώνει νιπτήρας, ερμάρια ρουχισμού και αποσκευών, ράφια βιβλιοθήκης. Η τρίτη κλίνη, διαμορφώνεται σαν κουκέττα. Η κατασκευή της, γίνεται επάνω στην ίδια αρχή, πλαίσιο ξύλινο σαν θήκη της κλινοστρωμνής και εντεταγμένη στο συγκρότημα ερμαρίων νιπτήρος.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Μετά την πρώτην φάσιν των εργασιών υποθεμελιώσεως και στερεώσεως του κτιρίου, αι εναπομένουσαι εργασίαι δια την πλήρην αποπεράτωσιν αυτού, είναι αι ακόλουθοι:

Α’. Κυρίως κτίριον:

1)      Επιχρίσματα. Επισκευή των επιχρισμάτων ισογείου και πρώτου ορόφου, και άπαντα τα επιχρίσματα του δευτέρου ορόφου.

2)      Κουφώματα. Αντικατάστασις όλων των ξύλινων εσωτερικών κουφωμάτων, δεδομένου ότι τα υφιστάμενα έχουν φθαρή εις βαθμόν καθιστώντα πλέον πολυδάπανον την επισκευή των.

3)      Δάπεδα. Κατασκευή απάντων των δαπέδων.

4)      Οροφαί. Κατασκευή ψευδοροφής εις όλους τους ορόφους, προς κάλυψιν της δοκιδωτής πλακός.

Β’. Κλιμακοστάσιον:

Καθαίρεσις της εφθαρμένης και κακής διαρρυθμίσεως κλίμακος και κατασκευή ετέρας εκ BETON – ARME.

Γ’. Στέγη:

Καθαίρεσις της ημικατεστραμμένης υφιστάμενης στέγης και κατασκευή νέας εκ δοκών BETON – ARME και σκελετού ξύλινου μετ’ επικαλύψεως δια πλακών Πηλίου.

Δ’. Συγκρότημα W.C.:

Κατασκευή συγκροτήματος χώρων υγιεινής (W.C., ντους, νιπτήρων) εις το Ισόγειον, παρά την δυτικήν πλευράν του κυρίως κτιρίου.

Ε’. Κατασκευή ειδών επιπλώσεως:

(Κλίναι, ερμάρια, ράφια, βιβλιοθήκαι).

ΣΤ’. Είδη εξοπλισμού:

Είδη αφορόντα τα σκεύη, λεχείματα, καθίσματα κλπ., είδη επιπλώσεως.

ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ

Αγαπητέ συνάδελφε,

Σε όλους μας είναι γνωστή η ιστορία και ο σκοπός του Ξενώνα «Στάμου Στούρνα», του παληού αρχοντικού Χατζηαργύρη, στο χωριό Άλλη Μεριά του Πηλίου. Πέρα όμως απ’ τον άμεσο σκοπό – τη διάθεσή του στους σπουδαστές και στους συναδέλφους που θέλουν να μελετήσουν τη λαϊκή αρχιτεκτονική της περιοχής – παράλληλος στόχος μας είναι να διατηρηθή ένα ενδιαφέρον κτίσμα απ’ τον περασμένο αιώνα.

Όσοι παρευρεθήκαμε στο Β’ Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο, στη Θεσσαλονίκη το 1963, θυμόμαστε με πόσο ενθουσιασμό έγινε δεκτό το ψήφισμα για μια προσπάθεια να διατηρηθούν τα αξιόλογα κτίσματα της λαϊκής μας αρχιτεκτονικής. Αν αναλογιστούμε τι δεν έχει γίνει στο διάστημα που πέρασε, αισθανόμαστε θλίψη κι’ ευθύνη για το μέλλον.

Οι σκέψεις αυτές μας οδηγούν στην απόφαση ν’ ανακινηθή το θέμα του Ξενώνα, σαν προσφορά του Συλλόγου μας σε μια γενικώτερη προσπάθεια να διατηρηθή ό,τι είναι σημαντικό στη λαϊκή μας αρχιτεκτονική, και παράλληλα να δοθή στους σπουδαστές και στους αρχιτέκτονες δυνατότητα μελέτης της νεώτερης ιστορίας μας.

Με την επιστημονική συμβολή συναδέλφων, αρχιτεκτόνων και πολιτικών μηχανικών, και διάφορες οικονομικές ενισχύσεις, ήδη οι εργασίες αντιστηρίξεως έχουν προχωρήσει. Ο προϋπολογισμός για την αποπεράτωση όλου του έργου φθάνει σε 1.500.000 δραχμές.

Το Τ.Ε.Ε. έχει προσφερθή να βοηθήση στην προώθηση του έργου και υπάρχουν ελπίδες για άλλες οικονομικές προσφορές.

Στην προσπάθεια για εξεύρεση οικονομικών πόρων, νομίζουμε πως θα πρέπει να συμμετέχουμε και εμείς οι αρχιτέκτονες και σαν άτομα.

Με τη σκέψη αυτή πήραμε την απόφαση να ζητήσουμε έκτακτη ενίσχυση 300 δρχ. από κάθε συνάδελφο, σαν συμβολή στην όλη προσπάθεια.

Πιστεύουμε πως θα έχουμε την συμπαράστασή σας.

Με συναδελφικούς χαιρετισμούς

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ – ΕΦΟΡΕΙΑ