Δημοσιεύουμε εδώ την πρόταση ψηφίσματος της ΑΚΕΑ για τη «μεταρρύθμιση» του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού στην πανελλαδική Αντιπροσωπεία του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ που έγινε στις 5 Ιουλίου 2014. Η πρόταση κατατέθηκε αλλά δεν τέθηκε σε ψηφοφορία λόγω έλλειψης απαρτίας. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της Αντιπροσωπείας υπήρξε σύγκλιση επί του ψηφίσματος με κάποιες προσθήκες και με άλλες πολιτικές δυνάμεις. Εδώ δημοσιεύουμε την αρχική μορφή του ψηφίσματος, όπως θα εμφανιστεί και στα πρακτικά της Αντιπροσωπείας.
Η ψήφιση του νόμου 4269/2014 (ΦΕΚ Α’142) με τον τίτλο «Χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση – Βιώσιμη Ανάπτυξη», αποτελεί αρνητική εξέλιξη εξαιρετικά μεγάλης σημασίας, καθώς αν δεν ανατραπεί, θα καθορίσει το μέλλον των Ελληνικών πόλεων και οικισμών αλλά και του εξωαστικού περιβάλλοντος για τα επόμενα χρόνια. Παρόλο που αποτελεί τεράστιας σημασίας αλλαγή, καθώς αλλάζει συνολικά το πλαίσιο του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού, η συζήτηση που έγινε κράτησε χρονικό διάστημα αντιστρόφως ανάλογο της σημασίας της. Στην πραγματικότητα πρόκειται για απροσχημάτιστη αντιδημοκρατική εκτροπή από την πλευρά της κυβέρνησης, καθώς ένας νόμος τέτοιας σπουδαιότητας ψηφίστηκε από το θερινό τμήμα της βουλής, με ελάχιστο διάστημα προσχηματικής διαβούλευσης και σε συνθήκες αιφνιδιασμού, καθώς το νομοσχέδιο που τελικά κατατέθηκε προς ψήφιση ήταν διαφορετικό από αυτό που κατατέθηκε στη διαβούλευση.
Κεντρική ιδέα του συγκεκριμένου νόμου είναι η με κάθε μέσο και τίμημα προώθηση των fast-track επενδύσεων, στο πλαίσιο της οποίας ο σχεδιασμός του χώρου συνολικά γίνεται αντιληπτός σαν εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί. Στο πλαίσιο αυτό, στη θέση των βασικών σχεδίων χρήσεων γης (ΓΠΣ/ΣΧΟΑΑΠ) εισάγονται δύο διαφορετικά και παράλληλα συστήματα σχεδιασμού, τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια (ΤΧΣ) που προορίζονται για τις πόλεις και τους οικισμούς των κοινών θνητών και τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια (ΕΧΣ) που προορίζονται για τις επενδύσεις και τις δραστηριότητες της ελίτ. Τα ΕΧΣ συγκεντρώνουν θεσμικά όλους τους δυνατούς υποδοχείς των λεγόμενων «στρατηγικών επενδύσεων» (ΠΟΤΑ, ΠΟΑΠΔ, ΕΣΧΑΣΕ, ΕΣΧΑΔΑ κ.ά.), εκπονούνται με φορέα κίνησης της διαδικασίας τον κύριο της επένδυσης, έχουν τη δυνατότητα να τροποποιούν κατά βούληση τα ΤΧΣ (το αντίστροφο γίνεται μόνο με τη συναίνεση του «επενδυτή») και φυσικά σε αυτά ισχύουν οι ειδικοί, προνομιακοί όροι δόμησης που περιγράφονται για κάθε ξεχωριστό υποδοχέα.
Ταυτόχρονα, όλα τα σχέδια –πολεοδομικά και χωροταξικά- καθίστανται απόλυτα ελαστικά, καθώς αξιολογούνται ερήμην των τοπικών κοινωνιών (από ΥΠΕΚΑ και Αποκεντρωμένες Διοικήσεις) και αλλάζουν ανά πενταετία αν θεωρηθεί ότι εμποδίζουν, ενώ για πιο «σημειακές» αλλαγές αλλάζουν και στο ενδιάμεσο διάστημα με απόφαση του ΥΠΕΚΑ. Ταυτόχρονα σχέδια που είχαν σαν στόχο να ρυθμίσουν ή να ελέγξουν την εξάπλωση χρήσεων, ειδικά στον εξωαστικό χώρο (Ρυθμιστικά, ΖΟΕ), καταργούνται. Επιπλέον, ενδεικτικό είναι, ότι στον χωροταξικό σχεδιασμό πριμοδοτούνται σε βάρος των άλλων, τα ειδικά χωροταξικά σχέδια, που αφορούν τη χωροθέτηση επενδύσεων συγκεκριμένων κλάδων. Τέλος, κάθε χωροταξικό σχέδιο συνδέεται υποχρεωτικά με το «εκάστοτε ισχύον Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής», δηλαδή με το εκάστοτε μνημόνιο, τα οποία προγραμματίζεται να ισχύουν επ’ αόριστον.
Θεωρούμε ότι η κατά βούληση χωροθέτηση επενδύσεων που μπορεί να ανατρέπει τον κάθε φορά υφιστάμενο σχεδιασμό, στρέφεται ενάντια στο περιβάλλον, τις τοπικές κοινωνίες αλλά και τη βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία βρίσκεται στον τίτλο του εν λόγω νόμου. Τελικά και αναπόφευκτα θα στρέψει και τη μία επένδυση ενάντια στην άλλη για να επικρατήσει σε αυτές τις περιπτώσεις ο νόμος του ισχυρότερου.
Άλλες ρυθμίσεις όπως η χάραξη των λεγόμενων «θεσμικών γραμμών», παρά την «εκσυγχρονιστική» τους επίφαση, έρχονται με τη σειρά τους να υπηρετήσουν τις ίδιες στοχεύσεις: λ.χ. η οριοθέτηση των γραμμών του αιγιαλού και της παραλίας θα γίνει στο πλαίσιο του νόμου που ετοιμάζεται και ο οποίος θα καθιστά προαιρετική την ύπαρξη της γραμμής της παραλίας, η οριοθέτηση των δασών αντίστοιχα στο πλαίσιο της εξαίρεσης μεγάλων δασικών εκτάσεων από το καθεστώς προστασίας, η οριοθέτηση των ζωνών Α και Β των περιοχών NATURA στο πλαίσιο της δυνατότητας των ΕΣΧΑΣΕ/ΕΣΧΑΔΑ να αστικοποιούν τη ζώνη Β, κ.λπ.
Τέλος, αφού με τη θεσμοθέτηση των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων η κυβέρνηση ικανοποιεί τις επιθυμίες των ολιγαρχών και των λοιπών μεγάλων συμφερόντων, με τις νέες χρήσεις γης κλείνει το μάτι στα μεσαία και μικρότερα συμφέροντα, σε μια προσπάθεια επανίδρυσης των πελατειακών σχέσεων με ευρύτερα εκλογικά ακροατήρια. Οι νέες διατάξεις, σε γενικές γραμμές, εντατικοποιούν και επιβαρύνουν ιδιαίτερα τις χρήσεις γης, επιτρέποντας πολύ μεγαλύτερη ελαστικότητα στην εγκατάσταση δραστηριοτήτων σε βάρος του αστικού και δομημένου περιβάλλοντος. Ενδεικτικά, επιβάλλουν τη φόρτιση με εντατικές κεντρικές λειτουργίες των οδικών αξόνων, καθιστώντας υποχρεωτική την ταινιακή ανάπτυξη των κέντρων των πόλεων, επιτρέπουν πρακτικά την εγκατάσταση εμπορικών καταστημάτων, εστιατορίων, πολιτιστικών δραστηριοτήτων κ.λπ. οποιασδήποτε δυναμικότητας σε οικισμούς μικρότερους από 2000 κατοίκους ή/και προϋφιστάμενους του ’23, επιτρέπουν την εγκατάσταση μεγάλων εμπορικών κέντρων σχεδόν σε κάθε είδους χώρο παραγωγικών δραστηριοτήτων (βιομηχανία, χονδρεμπόριο κ.α.), επιβάλλουν την είσοδο διάφορων χρήσεων σε περιοχές αμιγούς κατοικίας, δίνουν τη δυνατότητα κατασκευής υπόγειου χώρου στάθμευσης σε κάθε κοινόχρηστο χώρο πράσινου, κ.α.
• Για αυτούς τους λόγους και πολλούς άλλους απαιτούμε την άμεση απόσυρση του νόμου «Χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση – Βιώσιμη Ανάπτυξη» και την έναρξη ενός επιστημονικού και σε βάθος διάλογου, με τη συμμετοχή όλων των αρμόδιων συλλογικών φορέων, για την ουσιαστική βελτίωση του πλαισίου του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού, στην οποία ο σχεδιασμός του χώρου δεν θα θεωρείται «εμπόδιο» ή «αγκύλωση» .
• Αποφασίζουμε την αποστολή του παρόντος ψηφίσματος με ηλεκτρονική αλληλογραφία στο ΥΠΕΚΑ, στους φορείς, στα μέλη του Συλλόγου και στα ΜΜΕ.
Αριστερή Κίνηση Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων 