Η μελέτη που παρουσιάζεται εδώ απέσπασε διάκριση (δεύτερη εξαγορά) στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ιδεών για την ανάπλαση – ανάδειξη της «Βαλκανικής Πλατείας» του Δήμου Νεάπολης- Συκεών. Το ζητούμενο ήταν η εκπόνηση συνολικών προτάσεων για ένα δημόσιο χώρο που να ικανοποιεί τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής αλλά και των πολιτιστικών εκδηλώσεων της «Βαλκανικής Πλατείας.» Η πρόταση επιχειρεί μια πολυεπίπεδη επίλυση των σύνθετων προδιαγραφών του διαγωνισμού.

Η ομάδα μελέτης αποτελείται από τους:

Αρχιτεκτονική μελέτη: Ανδρίτσος Θάνος, Πούλιος Δημήτρης, Τσάδαρη Σοφία

Πολεοδομική μελέτη: Τσάδαρη Σοφία

Κυκλοφοριακή μελέτη: Αναγνωστόπουλος Κοσμάς

Σύμβουλοι: Καρανικόλα Ελένη, Κοιλάκου Σύλβια, Κυρλή-Φλώρου Δανάη, Πατσόπουλος Νίκος, Ρώτα Αντιγόνη

Α.1. Συνθετικές Αρχές. Στρατηγικές του σχεδιασμού.

– Δημόσιος Χώρος:

Πρωταρχική επιλογή αποτελεί η χρήση του φυσικού σχεδιασμού για την ενίσχυση των ελεύθερων και δημόσιων χώρων της περιοχής μελέτης. Στο ιδιαίτερα βεβαρημένο οικιστικό περιβάλλον του Δήμου και του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης είναι αναγκαία η διεύρυνση των ελεύθερων χώρων και των χώρων πρασίνου. Η δυνατότητα για έναν τέτοιο σχεδιασμό παρέχεται και από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης που καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τη μορφολογία του εδάφους και τις έντονες υψομετρικές διαφορές. Επιδιώκεται η διατήρηση και ενίσχυση της θέας προς το βόρειο και ανατολικό κομμάτι της Θεσσαλονίκης, ενώ ταυτόχρονα διατηρούνται οι οπτικές φυγές αυτές και εντός της πλατείας. Σε αυτήν την κατεύθυνση η περιοχή γίνεται αντιληπτή ως ενιαίο σύνολο, ώστε να αρθεί ο κατακερματισμός του χώρου, τα εμπόδια στην οπτική, την κίνηση, τη λειτουργία, για να ενισχυθεί η προσπελασιμότητα και η αντιληπτική ικανότητα.

– Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα:

Ο στόχος της προστασίας του περιβάλλοντος και της ενίσχυσης της βιωσιμότητας είναι βασικός. Επιδιώκεται ο φιλικός προς το περιβάλλον σχεδιασμός για τη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος. Βασικά εργαλεία είναι η διατήρηση της σημαντικής φυσικής βλάστησης της περιοχής και η ενίσχυση του πρασίνου με την δημιουργία εκτεταμένων χώρων αστικής καλλιέργειας και μαλακών εδαφών. Επίσης χρησιμοποιούνται συστήματα φυσικών απορροών των υδάτων και εξαναγκασμένου δροσισμού καθώς και ψυχρά και ανακυκλώσιμα υλικά, ενώ αξιοποιείται η φύτευση για την επίτευξη ενεργειακών στόχων. Συνολικά η ενίσχυση του πρασίνου ιεραρχείται ως βασικός άξονας της πρότασης, που καταλήγει σε έναν σχεδιασμό που στο συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι του καλύπτεται από διαφορετικών ειδών φύτευση, ένας «πράσινος λόφος.»

– Οικονομική βιωσιμότητα:

Παράλληλα με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, κριτήριο αποτελούν και τα αποτελέσματα στο επίπεδο της οικονομίας για την περιοχή και τους κατοίκους της. Σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία και σε μια περιοχή που μαστίζεται από την ανεργία, επιδιώκεται η αναζωογόνησή της μέσα από την ανάδειξη της και τη δημιουργία αναπτυξιακών ευκαιριών με έμφαση στον πολιτισμό, τον αθλητισμό και τον τουρισμό. Ταυτόχρονα η ενίσχυση της αστικής καλλιέργειας μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα οφέλη για την πόλη και τα τοπικά νοικοκυριά.

– Εξισορρόπηση και κοινωνική συνοχή:

Ένας άρτιος δημόσιος χώρος οφείλει να απευθύνεται και να προσελκύει όλες τις κατηγορίες πολιτών και να ενισχύει τη συνοχή μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Κριτήριο είναι η λειτουργική πολλαπλότητα και η ενίσχυση της κοινωνικής πολυσυλλεκτικότητας με δραστηριότητες για όλες τις ηλικίες και τις κοινωνικές ομάδες. Οι χρήσεις που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή (εκπαίδευση, αθλητισμός, πολιτισμός) την κάνουν ήδη σήμερα προορισμό νέων ηλικιών, γεγονός που οφείλει να διατηρηθεί μαζί με την προσέλκυση άλλων.

– Μείωση της κίνησης αυτοκινήτου. Ενίσχυση πεζών και ΜΜΜ:

Εκφρασμένη ανάγκη για τις ελληνικές πόλεις είναι η μείωση της χρήσης ΙΧ αυτοκινήτων με ταυτόχρονη ένταση της χρήσης Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και διευκόλυνσης των πεζών και των ποδηλάτων. Μέσα από επιλεγμένες πεζοδρομήσεις το αυτοκίνητο μπορεί να διέρχεται περιμετρικά της περιοχής, όπου και να σταθμεύει ενώ επιλέγεται εκτεταμένο δίκτυο διαδρομής πεζών και ποδηλάτων.

Α.2. Πολεοδομική οργάνωση.

1. Χωροθέτηση χρήσεων γης.

Η πολεοδομική μελέτη καταλήγει σε προτάσεις τροποποίησης των χρήσεων γης για την ικανοποίηση των νέων δραστηριοτήτων της πλατείας. Σύμφωνα με το ισχύον Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο στην περιοχή χαρακτηρίζονται ως χώροι πρασίνου και ελεύθεροι χώροι 15.896 τμ, ως τοπικό κέντρο 2.146 τμ ως κεντρικές λειτουργίες πόλης 5.955 τμ., ως αθλητικές λειτουργίες 1.393 τμ, και ως πολιτιστικές λειτουργίες 1.040 τμ. Ταυτόχρονα τα σχολικά συγκροτήματα στο βορειοδυτικό όριο της περιοχής καταλαμβάνουν 5.827 τμ.

Σύμφωνα με την πολεοδομική πρόταση, η όλη έκταση θα περιλαμβάνει λιγότερες θεσμοθετημένες κατηγορίες χρήσεων γης. Το τετράγωνο του νέου ΚΑΠΗ καταλαμβάνει έκταση 586 τμ και το σχέδιο του οικοπέδου του σχολείου αναδιαμορφώνεται ώστε να περιλαμβάνει και κομμάτια των αγρών και της παιδικής χαράς αυξανόμενο μάλιστα κατά 282 τμ. Όλο το υπόλοιπο κομμάτι χαρακτηρίζεται ως χώρος πρασίνου – ελεύθερος χώρος καταλαμβάνοντας πλέον έκταση 32.985 τμ. Δηλαδή υπερδιπλασιάζεται από το υπάρχον. Στο κομμάτι αυτό περιλαμβάνονται τα νέα κτίσματα που στεγάζουν αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, ενώ και το στεγασμένο Parking πληροί όλες τις αρχιτεκτονικές, πολεοδομικές, λειτουργικές και αισθητικές προϋποθέσεις για να ενταχθεί στους χώρους πρασίνου καθώς δεν παρακωλύει ούτε στο ελάχιστο τις λειτουργίες της πλατείας και αντιθέτως τις ενισχύει (βλ. νομολογία ΣτΕ ΠΕ 128/’94, 300/’94).

Στο προτεινόμενο πράσινο, μόλις 584τμ καταλαμβάνουν τα κτίρια των βοηθητικών λειτουργιών του γηπέδου και του θεάτρου και όλη η υπόλοιπη έκταση είναι ελεύθερος χώρος.

2. Πίνακας.

Χρήση	Σήμερα	Πρόταση
Χώροι Πρασίνου/Ελεύθεροι Χώροι	15896	32.985
Τοπικό Κέντρο	2146	–
Αθλητισμός	1393	4300 (εντός Πρασίνου)
Πολιτισμός	1040	350 (εντός Πρασίνου)
Εκπαίδευση	5827	6109
Πρόνοια	–	586

3. Οργάνωση της κυκλοφορίας.

Α. Κυκλοφοριακή Οργάνωση Ευρύτερης Περιοχής

Η περιοχή μελέτης εντάσσεται στην έκταση του πρώην Στρατοπέδου Στρεμπενιώτη, η οποία αποτελεί πλέον ένα ευρύτερο σύνολο κοινόχρηστων, κοινωφελών και δημόσιων χώρων και εγκαταστάσεων με χρήσεις εκπαίδευσης, αθλητισμού, αναψυχής, πολιτισμού, διοίκησης, το οποίο επιλέγεται να αντιμετωπιστεί ως ενιαία αστική ενότητα με χαρακτηριστικά ήπιας κυκλοφορίας. Για το σκοπό αυτό, αποθαρρύνεται η διαμπερής κυκλοφορία και ενθαρρύνεται η περιμετρική – δακτυλιοειδής κίνηση αμφίδρομης κατεύθυνσης (βλ. πινακίδα 1 Σκαρίφημα Κυκλοφοριακής Οργάνωσης Ευρύτερης Περιοχής), σε αντιστοιχία και αρμονία με το ευρύτερο κύριο οδικό δίκτυο, το οποίο παρουσιάζει επίσης περιμετρική λειτουργία (οδοί Π. Τσαλδάρη, Ελπίδος και Α. Παπανδρέου).

Τούτο δεν προωθείται κυρίως με τη διαμόρφωση «εμποδίων» στην εσωτερική κυκλοφορία, όσο με την καλύτερη και αντιληπτικότερη οργάνωση της περιμετρικής κυκλοφορίας, έτσι ώστε να αποτελεί ελκυστικότερη επιλογή για τον χρήστη. Παράλληλα, η εσωτερική κυκλοφορία οργανώνεται καλύτερα με κριτήριο την απόδοση του πολεοδομικά και περιβαλλοντικά αναγκαίου χώρου σε κάθε μέσο μεταφοράς, την οδική ασφάλεια και τη λειτουργικότητα. Τα κριτήρια αυτά οδηγούν σε περιορισμό του χώρου που αποδίδεται σήμερα στο ΙΧ (αλλά όχι στον αποκλεισμό του), σε εξασφάλιση χώρου για την ανάπτυξη δικτύου ποδηλατοδρόμων και διαδρομών περιπάτου και στη διαμόρφωση κυκλικών κόμβων σε ισόπεδες μη σηματοδοτούμενες διασταυρώσεις του εσωτερικού δικτύου κυκλοφορίας. Με τη διαμόρφωση των δύο περιμετρικών δακτυλίων, διοχετεύεται με σαφήνεια η κυκλοφορία στους κάθετους – ακτινικούς άξονες που συνδέουν την περιοχή μελέτης με το κύριο οδικό δίκτυο της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Νεαπόλεως-Συκεών και, κατ’ επέκταση, το Στρατόπεδο Παύλου Μελά, την οδό Λαγκαδά και την Περιφερειακή Οδό.

Β. Κυκλοφοριακή Οργάνωση και Συγκοινωνιακός Σχεδιασμός στην Επιφάνεια της Περιοχής Μελέτης.

Στην περιοχή μελέτης επιλέγεται ο σημαντικός περιορισμός της κίνησης και της ταχύτητας των μηχανοκίνητων οχημάτων, χωρίς όμως να αποκλείεται η πρόσβαση ακόμα και μεγάλου μεγέθους οχημάτων για τη μεταφορά επισκεπτών και την τροφοδοσία των εγκαταστάσεων. Συγκεκριμένα, οι οδοί Ελ. Βενιζέλου και Κασταμονής μετατρέπονται σε μονόδρομοι ήπιας κυκλοφορίας από το ύψος του Δημαρχείου μέχρι την οδό Μητροπόλεως, με διαμόρφωση των διαδρόμων κίνησης οχημάτων και πεζών με ενιαίο υλικό επίστρωσης και μικρή ή καθόλου ανισοσταθμία μεταξύ χώρου μεικτής κυκλοφορίας και χώρου αποκλειστικής κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων. Προτείνεται ο χώρος για την κίνηση των οχημάτων να μην διαθέτει πλάτος μεγαλύτερο από 4 μ στα ευθεία τμήματα, με διαπλάτυνση στα καμπύλα, έτσι ώστε να αποτρέπεται η ανεξέλεγκτη στάθμευση. Ο χώρος αποκλειστικής κίνησης των πεζών και ποδηλάτων θα οριοθετηθεί με στοιχεία αστικού εξοπλισμού (κολωνάκια, παγκάκια, φυτεύσεις, στύλους φωτισμού κτλ).

Η κατάργηση της αμφίδρομης κίνησης μπροστά από το Δημαρχείο δεν δημιουργεί ιδιαίτερο πρόβλημα στην κυκλοφορία, γιατί οι αναχωρούντες έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν μεταξύ δύο βρόγχων αναστροφής που διαμορφώνονται εκατέρωθεν της οδού Ελ. Βενιζέλου. Αντίθετα, η μονόδρομηση σε αυτό το τμήμα της οδού, δίνει τη δυνατότητα για στάθμευση λεωφορείων και διαμορφώνει πιο ασφαλείς συνθήκες για τη διάσχιση της οδού από πεζούς.

Η πρόσβαση στον υπόγειο χώρο στάθμευσης που διαμορφώνεται κάτω από την Βαλκανική Πλατεία, ικανοποιείται μέσω των οδών Ελ. Βενιζέλου και Κασταμονής, ενώ η έξοδος γίνεται από την οδό Κασταμονής, μετά ακριβώς από την είσοδο, για αποφυγή ανεπιθύμητων διασταυρώσεων των εισερχόμενων και εξερχόμενων οχημάτων (βλ. πινακίδα 1 Σκαρίφημα Κυκλοφοριακής Οργάνωσης Επιφάνειας Περιοχής Μελέτης). Συγχρόνως, διατηρείται η διαμπερής λειτουργία της οδού Κασταμονής για όσους επιθυμούν απλά να αποβιβάσουν επισκέπτες και να αποχωρήσουν από την περιοχή μελέτης.

Για την προσαρμογή του ισόπεδου κόμβου Κασταμονής – Μητροπόλεως – Αδραμυττίου – Βασ.Κων/νου, στην προτεινόμενη κυκλοφοριακή οργάνωση και στις νέες πολεοδομικές και κυκλοφοριακές ανάγκες, διαμορφώνεται μια κυκλική αριστερόστροφη πορεία περί του ΟΤ που περιβάλλεται από τις οδούς Κασταμονής – Βασ. Κων/νου – Ματρώζου – Μ.Μπότσαρη (διευρυμένο roundabout) για την εξυπηρέτηση όλων των κινήσεων. Στο μέτωπο του ανωτέρω ΟΤ επί της οδού Κασταμονής διαμορφώνεται έτσι ένα ιδιαίτερα πλατύ πεζοδρόμιο σχήματος ημικυκλικής πλατείας, το οποίο αποκτά πολεοδομική και αντιληπτική σχέση συνέργειας και συνέχειας με την Βαλκανική Πλατεία.

Αναφορικά με τη στάθμευση των διαφόρων τύπων οχημάτων χωροθετήθηκαν τα ακόλουθα:

• Απέναντι ακριβώς από το Δημαρχείο, χώρος για τη στάθμευση ιδιωτικών λεωφορείων
• Νότια της Βαλκανικής Πλατείας επί της οδού Μητροπόλεως, χώρος για τη διαμόρφωση πιάτσας ταξί
• Εκτός από τον υπόγειο χώρο στάθμευσης, σε συγκεκριμένα τμήματα των υφιστάμενων οδών και όπου διατίθεται επαρκές πλάτος, μπορούν να δημιουργηθούν εσοχές στάσης ή στάθμευσης, όπως π.χ. μπροστά από το Δημαρχείο και στον βρεφονηπιακό σταθμό επί της οδού Ματρώζου.

Στην περιοχή μελέτης τονίζεται και αναδεικνύεται επίσης, η πρόσβαση από την πλησιέστερη στάση της δημόσιας συγκοινωνίας «παλαιό τέρμα» επί της διασταύρωσης Σμύρνης και Α. Παπανδρέου προκειμένου να ενθαρρύνονται οι επισκέπτες να προσέρχονται με τα πόδια. Οι οδοί της περιοχής μελέτης, στις οποίες πλέον το ποδήλατο και ο πεζός αποκτούν προτεραιότητα, συγκροτούνται με τρόπο τέτοιο ώστε να μπορούν να συνδεθούν με κάθε μελλοντικό δίκτυο πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων που ενδέχεται να αναπτυχθεί στην περιοχή.

Γ. Κυκλοφοριακή Οργάνωση και Συγκοινωνιακός Σχεδιασμός στα Υπόγεια Επίπεδα του Χώρου Στάθμευσης.

Βασικά κριτήρια σχεδιασμού του υπόγειου χώρου στάθμευσης ήταν:

• η βέλτιστη εκμετάλλευση του χώρου κάτω από το αμφιθέατρο και τις περιοχές φύτευσης της πλατείας, ακολουθώντας κατά το δυνατόν το προτεινόμενο ανάγλυφο του εδάφους
• η οικονομία του χώρου και ο περιορισμός του κόστους
• η διαμόρφωση εισόδων και εξόδων, με τρόπο τέτοιο ώστε να μην διαταράσσεται και διακόπτεται η σχέση μεταξύ πλατείας, σχολείων και περιοχών κατοικίας
• η σαφήνεια και η λειτουργικότητα τόσο του συστήματος εισόδου – εξόδου όσο και της εσωτερικής κυκλοφοριακής οργάνωσης του σταθμού αυτοκινήτων

Η πρόσβαση στην ενιαία στεγασμένη πύλη εισόδου – εξόδου του σταθμού γίνεται με ευθύγραμμες ράμπες, ενώ η περαιτέρω πρόσβαση στα υπόγεια επίπεδα στάθμευσης γίνεται με κυκλικές ράμπες με τρόπο τέτοιο ώστε να αντιστρέφουν την διάταξη εισόδου – εξόδου (διάταξη τύπου «τρομπέτα»), δηλαδή να φέρνουν την είσοδο στο επίπεδο –1 μετά από την ράμπα εξόδου από αυτό, ώστε να εντάσσονται καλύτερα και ασφαλέστερα στην αριστερόστροφη κυκλική πορεία που τηρείται εντός του (βλ.  Πινακίδα 5 Κυκλοφοριακής Οργάνωσης Υπόγειων Χώρων Στάθμευσης).

Η εσωτερική κυκλοφορία στα επίπεδα έχει απλοποιηθεί μέσα από τη διαμόρφωση αριστερόστροφης περιμετρικής πορείας (με σκοπό την επιλογή στοίχου στάθμευσης) και με αμφίδρομης κατεύθυνσης διαδρόμους ανάμεσα στους στοίχους στάθμευσης για την αποφυγή εκτεταμένων περιπορειών. Τα δύο υπόγεια στάθμευσης αριθμούν συνολικά 431 θέσεις ΙΧ, 38 θέσεις για ΑΜΕΑ και 8 θέσεις για μικρά οχήματα τροφοδοσίας. Το σύνολο των θέσεων είναι εφικτό να αυξηθεί σε επόμενο στάδιο μελέτης (με αύξηση της επιφάνειας των ορόφων ή με προσθήκη υπόγειων επιπέδων) εφόσον κάτι τέτοιο θεωρηθεί σκόπιμο από την υπηρεσία. Το ελεύθερο ύψος των επιπέδων στάθμευσης ορίστηκε στα 2,50 μ για τη διασφάλιση καθαρού ύψους κυκλοφορίας οχημάτων 2,20 και της αναγκαίας αναμονής για τη διέλευση αγωγών εξαερισμού και την ανάρτηση πινακίδων σήμανσης. Όλες οι υπόλοιπες διαστάσεις του γεωμετρικού σχεδιασμού είναι σύμφωνες με την ελληνική νομοθεσία σχεδιασμού υπόγειων χώρων στάθμευσης (ΠΔ 455/76 με τις μετέπειτα τροποποιήσεις του).

Α.3. Περιγραφή των προτάσεων αρχιτεκτονικού χαρακτήρα.

Α.  Ένταξη στην ευρύτερη περιοχή.

Καθοριστικός σχεδιαστικός στόχος είναι η ενοποίηση της πλατείας με τη συνοικία και την υπόλοιπη πόλη. Για τον λόγο αυτό, οι βασικοί άξονες κίνησης διαμορφώνονται σε αντιστοιχία με τον αστικό ιστό της γύρω περιοχής ώστε να παραλαμβάνουν τους επισκέπτες και να τους εισάγουν στην πλατεία. Ταυτόχρονα επιλέγεται η διαχείριση των υψομετρικών σταθμών με τρόπο που να αναιρεί το υπάρχον μέτωπο που δημιουργούν τα προαύλια των σχολείων της οδού Καραβαγγέλη. Έτσι τα σχολικά συγκροτήματα εντάσσονται αρμονικά στην πλατεία, χωρίς ταυτόχρονα να χάνουν την αυτοτέλεια και ασφάλεια που απαιτούν. Η μετατροπή σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας των οδών Κασταμονής και Μητροπόλεως, στο διάστημα που διατρέχουν την περιοχή παρέμβασης, διαμορφώνει μια κίνηση περιορισμένης ταχύτητας που παρέχει την ασφάλεια και την ηρεμία που απαιτείται στις σχολικές μονάδες και την περιοχή κατοικίας. Στο βορειοδυτικό κομμάτι, η Ελευθερίου Βενιζέλου που αποτελεί τον κεντρικό δρόμο προσέγγισης της περιοχής μετατρέπεται σε έναν μεγάλο πεζόδρομο – γραμμικό πάρκο στο οποίο τοποθετείται και ο κεντρικός πυρήνας των περιπτέρων κατά το φεστιβάλ της Βαλκανικής πλατείας. Στον δρόμο αυτό επιλέγεται μια νέα πρόσβαση προς το Δημοτικό Στάδιο που να επαναφέρει την οπτική επαφή και τέλος, μέσω της κυκλοφοριακής οργάνωσης επιτυγχάνεται η σύνδεση της περιοχής με κεντρικούς οδικούς άξονες και σημεία της πόλης.

Β.  Επίλυση Κτιριακού Προγράμματος.

Η ενιαία αντιμετώπιση του χώρου απαιτεί μια σύνθετη επίλυση των απαιτήσεων του κτιριακού προγράμματος. Κεντρικό στοιχείο στην όλη σύνθεση της πλατείας είναι το θέατρο. Έτσι ο σχεδιασμός εντάσσει τα καθίσματα του θεάτρου στις ισοϋψείς καμπύλες του φυσικού πρανούς, μετατρέποντάς το σε οργανικό κομμάτι της συνολικής σύνθεσης. Έτσι, ο χώρος της σκηνής γίνεται κεντρικό σημείο της πλατείας και το θέατρο, αποτελώντας ένα κομμάτι της πράσινης «πλαγιάς», αποκτά καθημερινή ζωή, ως στοιχείο της όλης σύνθεσης ανεξάρτητα με τη συχνότητα των δραστηριοτήτων που θα ικανοποιεί. Οι ίδιες οι ισοϋψείς, συσχετιζόμενες με τους υπάρχοντες κτιριακούς όγκους των σχολείων, διαμορφώνουν τα αναγκαία κτίρια στα οποία εντάσσονται οι βοηθητικές λειτουργίες του θεάτρου, τα αποδυτήρια κ.α. Τέλος, το ΚΑΠΗ ενσωματώνεται με αυτοτελή τρόπο στον σχεδιασμό, σε ένα σημείο με εύκολη και άμεση πρόσβαση, λειτουργώντας ταυτόχρονα και ως δεύτερο όριο, από κοινού με το Δημαρχείο, του πεζόδρομου με τα περίπτερα.

Γ. Ο χώρος των εκθεσιακών περιπτέρων.

Η διαμόρφωση του πεζοδρομημένου κομματιού της Ελευθερίου Βενιζέλου δημιουργεί μια μεγάλη γραμμική πλατεία, έναν πεζόδρομο – πάρκο, στα όρια του οποίου βρίσκονται δύο σημαντικά δημόσια κτίρια, το Δημαρχείο και το νέο ΚΑΠΗ. Κατέχει σημαντική θέση στην πρόταση, καθώς αποτελεί τη συνέχεια του κεντρικού οδικού άξονα που συνδέει την περιοχή με τον υπόλοιπο αστικό ιστό, και ταυτόχρονα την είσοδο για μεγάλο κομμάτι πεζών επισκεπτών και το σύνολο των ΙΧ. Κατά μήκος αυτού του άξονα θα τοποθετείται το μεγαλύτερο μέρος των εκθεσιακών περιπτέρων κατά τη διάρκεια της «Βαλκανικής Πλατείας». Ωστόσο η κεντρικότητα της χάραξης αυτής δεν αρκείται στις μέρες της διεξαγωγής του φεστιβάλ, αλλά επιδιώκει την προσέλκυση επισκεπτών καθημερινά.

Δ. Η ικανοποίηση των αναγκών της Βαλκανικής Πλατείας.

Επιλέχθηκε ένας σχεδιασμός που ενώ διατηρεί την καθημερινή λειτουργία της πλατείας, ταυτόχρονα μετατρέπει το σύνολο του χώρου σε ικανό να υποδεχτεί τις δραστηριότητες και τους επισκέπτες των ημερών των εκδηλώσεων. Ο χώρος των περιπτέρων είναι μεγάλος και μπορεί να επεκταθεί και στο γήπεδο με το οποίο γειτνιάζει. Το ίδιο συμβαίνει και με το θέατρο, καθώς η σκηνή μπορεί να τοποθετηθεί έτσι ώστε όλος ο χώρος του γηπέδου να υποδεχτεί επισκέπτες σε μεγάλα δρώμενα χωρίς να μειώνεται η οπτική από τα καθίσματα. Περαιτέρω η αμφιθεατρική διάταξη της όλης σύνθεσης επιτρέπει τη θέαση προς τη σκηνή από όλα τα σημεία, και ταυτόχρονα με άλλες διαδικασίες. Για παράδειγμα, μια οικογένεια μπορεί να προσέχει τα παιδιά της στο χώρο της παιδικής χαράς ενώ ταυτόχρονα να παρακολουθεί κάτι που διαδραματίζεται στην κεντρική σκηνή. Η λογική των επιπέδων και των ζωνών διαφορετικών δραστηριοτήτων διευκολύνει και τη διεξαγωγή πληθώρας διαφορετικών εκδηλώσεων, εργαστηρίων, μαθημάτων, παιχνιδιού κ.ά. χωρίς να απομονώνονται αυτές από την κεντρική πλατεία.

Ε. Σύνδεση της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομίας με την εκπαιδευτική δραστηριότητα.

Οι ζώνες των αγρών και της υψηλής βλάστησης που θα καλλιεργούνται παρέχουν το καλύτερο μάθημα περιβαλλοντικής αγωγής που προτείνεται και στον διαγωνισμό. Μέσα από αυτό οι μαθητές, και οι νέοι και μεγαλύτεροι επισκέπτες και κάτοικοι μπορούν να έρθουν σε επαφή με τη φύση και να εκτιμήσουν το περιβάλλον, μέσα από την καθημερινή προσωπική τους εμπειρία. Όμως ταυτόχρονα, μέσα από την πρόταση αναδεικνύεται και η πολιτιστική κληρονομία και επιδιώκεται μια προσέγγιση της σύγχρονης ιστορίας. Αυτό μέσα από τα φυτά, τη γεωργία, τις διατροφικές συνήθειες και τις τεχνολογικές καινοτομίες. Στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης υπάρχει μια μόνιμη έκθεση, από τις πλέον γνωστές, με ειδικό ενδιαφέρον στις τεχνικές παραγωγής και επεξεργασίας τροφής, στα οικιακά σκεύη και άλλα. Η ίδια η ιστορία της Θεσσαλονίκης και των λαών και πολιτισμών που κατοικούσαν σε αυτήν, συνδέεται με την παραγωγή και το εμπόριο αγροτικών προϊόντων, τροφίμων, γλυκών, αλκοολούχων ποτών κ.α. Έτσι η πλατεία θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πάρκο για την ιστορία και τη φύση.

ΣΤ. Βιοκλιματική Προσέγγιση

Η Βαλκανική Πλατεία, στον Δήμο Νεάπολης-Συκεών στη Θεσσαλονίκη, βρίσκεται δίπλα σε ένα σχολικό συγκρότημα ενώ συχνά φιλοξενεί πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Τα κυριότερα μικροκλιματικά προβλήματα είναι, το καλοκαίρι, η έκθεση στον ήλιο και το χειμώνα, η άμεση έκθεση στον επικρατούντα κρύο άνεμο. Δεν υπάρχουν σημαντικές πηγές θορύβου ή καυσαερίου, λόγω του χαμηλού κυκλοφοριακού όγκου και του οικιστικού χαρακτήρα της περιοχής. Η σχεδιαστική πρόταση περιλαμβάνει έναν αμφιθεατρικό χώρο, ένα parking, μικρά κτίρια δημόσιας χρήσης, διαδρομές περιπάτου και χώρο για καλλιέργειες . Λαμβάνοντας υπόψη την παρουσία σχολικού συγκροτήματος στην περιοχή προβλέπεται η ύπαρξη ενός περιβαλλοντικού-εκπαιδευτικού πάρκου.

Ο προτεινόμενος περιβαλλοντικός σχεδιασμός έχει ως στόχο την βελτίωση της θερμικής συμπεριφοράς του υπάρχοντος χώρου, την αναβάθμιση του τοπικού μικροκλίματος και, κατά συνέπεια, τη θερμική άνεση των κατοίκων της περιοχής. Κύριοι τρόποι επίτευξης είναι η ενίσχυση και η συγκεκριμένη διαμόρφωση της βλάστησης, η ενίσχυση του φυσικού δροσισμού με χρήση υδάτινου στοιχείου και η κατάλληλη επιλογή υλικών επίστρωσης. Ως τέτοια έχουν χρησιμοποιηθεί είτε συνήθη υλικά με μεγάλο συντελεστή ανακλαστικότητας, είτε «ψυχρά» υλικά είτε σε κάποιες περιπτώσεις υλικά φιλικά για το περιβάλλον. Σημαντικό ρόλο παίζει  η διατήρηση του κεκλιμένου επιπέδου, το οποίο συμβάλλει στην ροή και ενίσχυση των δροσερών καλοκαιρινών ανέμων – αυρών. Αποδοτική τεχνική στη δημιουργία του ζητούμενου ελκυστικού και άνετου περιβάλλοντος είναι και η αύξηση των σκιασμένων περιοχών. Ειδικότερα στην ανοιχτή περιοχή του αμφιθεάτρου προλαβαίνει προβλήματα υπερθέρμανσης και θάμβωσης, που προκαλούνται από την άμεση έκθεση μεγάλων επιφανειών στον ήλιο. Τέλος, η τοποθέτηση φωτιστικών σωμάτων εξοικονόμησης ενέργειας μειώνει τη συνολική ενεργειακή κατανάλωση της πλατείας και σε αντίθεση με τα κοινά φωτιστικά σώματα δεν συμβάλλει στην αύξηση των τιμών της θερμοκρασίας του αέρα.

Αναλυτικότερη παρουσίαση των δράσεων:

Διαμόρφωση της βλάστησης:

• Σημαντική αύξηση της φύτευσης, με στόχο την ενίσχυση του δροσισμού, την ενίσχυση της εξατμισοδιαπνοής και την μείωση των μέσων επιφανειακών θερμοκρασιών. Καθώς σκιάζουν την περιοχή, η συνεισφορά τους στη θερμική άνεση είναι επίσης σημαντική, μειώνοντας τη θάμβωση που προκαλείται από τον ουρανό, από τις όψεις των κτιρίων και από το έδαφος.
• Τοποθέτηση αειθαλών δένδρων στη Βόρεια πλευρά της πλατείας (πλευρά του επικρατούντος ανέμου στην περιοχή) προκειμένου να λειτουργούν ως ανεμοφράγματα κατά τη χειμερινή περίοδο.
• Φυλλοβόλα δένδρα στη Νότια πλευρά της πλατειάς. Η επιλογή τους προσφέρει σκιά τους θερινούς μήνες και δεν εμποδίζει τον ηλιασμό της κατά την ψυχρή περίοδο.
• Περιοχές χαμηλής βλάστησης γύρω από τις καλλιέργειες, δημιουργούν ένα φυσικό περιβάλλον προστατεύοντας παράλληλα τις καλλιέργειες από τοπικούς ανέμους ή από ριπές αέρα.

Εξαναγκασμένος Δροσισμός:

• Στη σχεδιαστική πρόταση, προβλέπονται επιφάνειες νερού στη μορφή μικρού ρυακιού και καταρράκτη. Οι υδάτινες επιφάνειες  συνεισφέρουν περαιτέρω στη βελτίωση του μικροκλίματος με ψύξη του αέρα.

Υλικά επιστρώσεων:

Η χρήση κατάλληλων υλικών για επίστρωση των δαπέδων σε έναν υπαίθριο χώρο είναι μια από τις πιο σημαντικές τεχνικές για τη βελτίωση του κλίματος στην περιοχή. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά των υλικών (ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία, συντελεστής εκπομπής στην μεγάλου μήκους κύματος θερμική ακτινοβολία) που χρησιμοποιούνται για την επίστρωση των ελεύθερων χώρων καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ενεργειακή κατανάλωση και τη θερμική και οπτική άνεση στα κτίρια και τους ανοικτούς χώρους. Τα υλικά εκπέμπουν θερμική ακτινοβολία. Η κυκλοφορία του ανέμου σε επαφή με τις επιφάνειες των υλικών αυτών μεταφέρει τη θερμότητα και επιδρά σημαντικά στην αύξηση της θερμοκρασίας στις πόλεις. Για την ανάπλαση της συγκεκριμένης πλατείας προτείνονται, ψυχρά επιχρίσματα για τα υπάρχοντα κτίρια, ψυχρές πλάκες στον αμφιθεατρικό χώρο καθώς και στις περιπατητικές διαδρομές που δημιουργούνται. Σημαντική για την μείωση των θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια του θέρους κρίνεται και η αντικατάσταση όλης της υπάρχουσας ασφάλτου, περιμετρικά της πλατείας, με υλικά υψηλής ανακλαστικότητας. Για τις ανάγκες των καλλιεργειών, μεγάλη επιφάνεια του χώρου καλύφθηκε από χώμα. Το χώμα απορροφά το νερό και συμβάλλει στην εξάτμιση δημιουργώντας έτσι ένα ήπιο και ευχάριστο περιβάλλον