Ντόρη Λούκρη – Σοφία Περπινιά
Η παρούσα διπλωματική εργασία αποτελεί ολοκληρωμένη παρέμβαση σε πολεοδομική κλίμακα στην περιοχή της Ξηροκρήνης, στο δυτικό άκρο του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Ενώ η περιοχή θεωρείται διαχρονικά «υποβαθμισμένη» λόγω της χαμηλής ποιότητας της κατοικίας και της ιδιότυπης απομόνωσής της από τον αστικό ιστό της πόλης, η προγραμματιζόμενη εγκατάσταση δύο σταθμών του μετρό της Θεσσαλονίκης αναμένεται να αλλάξει το σκηνικό. Εν αναμονή αυτών των αλλαγών, επιχειρείται εδώ μία συνολική παρέμβαση η οποία θα σέβεται τις γενεαλογίες ανάπτυξης της περιοχής και θα αναφέρεται στους κατοίκους της, σε αντίθεση με λογικές εξευγενισμού, εξωραϊσμού και σημειακών παρεμβάσεων. Με εργαλείο την αναλυτική τυπολογική ανάγνωση της περιοχής, δίνεται έμφαση στη βιώσιμη κινητικότητα, στο δημόσιο χώρο και στους κοινόχρηστους και ακάλυπτους χώρους και στη σχέση όλων των προαναφερθέντων με την κατοικία. Η διπλωματική παρουσιάστηκε στην Αρχιτεκτονική ΑΠΘ τον Φεβρουάριο του 2013, με επιβλέπουσα καθηγήτρια την Χ.Χριστοδούλου.
O αρχιτεκτονικός σχεδιασμός … στην κρίση / η «κρίση» του σχεδιασμού
Η πόλη, ως «ζωντανός» οργανισμός, αποτελεί πεδίο διαρκώς μετασχηματιζόμενο σε συνάρτηση με τη μεταβαλλόμενη κοινωνική ζωή. Αναδεικνύεται σε τόπο διαφιλονικούμενο μεταξύ των στρατηγικών αναδιάρθρωσης και κερδοφορίας του κεφαλαίου και των πολιτικών που επιβάλλει, αλλά και των κινημάτων αντίστασης και διεκδίκησης των «από κάτω». Εν μέσω μιας πρωτόγνωρης σε ένταση και επιπτώσεις οικονομικής κρίσης, οι διαδικασίες παραγωγής και ρύθμισης του χώρου, αλλά και οι πρακτικές του σχεδιασμού του αστικού χώρου αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα και πολυπλοκότητα μετέχοντας ενεργά στην κατεύθυνση της υπέρβασης της κρίσης υπέρ των κυρίαρχων τάξεων.
Αντιλαμβανόμενες το οξυμένο κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο και λαμβάνοντας υπόψη τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της περιοχής μελέτης, αναζητούμε τη σύγχρονη συζήτηση που αναπτύσσεται γύρω από ζητήματα επεμβάσεων στον χώρο της πόλης και δη σε υποβαθμισμένες περιοχές κατοικίας. Οι διαφορετικές και συχνά αντικρουόμενες τοποθετήσεις για το ρόλο του σχεδιασμού, την πόλη και το δικαίωμα σε αυτή, αναδεικνύουν το ζήτημα της «ανάπλασης» σε πεδίο αντιπαράθεσης. Ερωτήματα όπως σε ποιόν αναφέρεται η «ανάπλαση», ποιες ανάγκες επιδιώκει να ικανοποιήσει και τι επιπτώσεις επιφέρει φαίνεται να διχάζουν.
Τα παραδείγματα εφαρμογής των πρακτικών ανάπλασης στον ελληνικό χώρο, που συμπυκνώνονται στους μετασχηματισμούς του κέντρου της Αθήνας, είναι ενδεικτικά της νέας σχέσης οικονομίας – σχεδιασμού, με τον σχεδιασμό του χώρου να προηγείται της ανάπτυξης και να χρησιμοποιείται ως «εργαλείο» επίτευξής της. Έτσι λοιπόν ο σχεδιασμός του αστικού χώρου εφαρμόζεται περισσότερο ως μια σημειακή και αποσπασματική παρέμβαση στην πόλη, παρά ως μια συνολική ρύθμιση αυτής και αποκτά ένα «στενό» εξωραϊστικό χαρακτήρα. Η υποχώρηση της χωροταξικής – πολεοδομικής ρύθμισης έναντι του αρχιτεκτονικού design, αλλά και της κοινωνικής διάστασης του σχεδιασμού, έχουν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία έντονων χωρικών ανισοτήτων και ολέθριων επιπτώσεων για τους «απόκληρους» των σύγχρονων μητροπόλεων.
Μια τέτοια «επιχειρηματική» προσέγγιση του σχεδιασμού απαιτεί και τον αντίστοιχο φορέα υλοποίησης. Η δημόσια παρέμβαση στην οργάνωση του χώρου περιορίζεται και η διείσδυση του επιχειρηματικού τομέα στις παρεμβάσεις (στο επίπεδο του αστικού σχεδιασμού και των υποδομών) θεωρείται πλέον δεδομένη. Οι συμπράξεις Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) κυριαρχούν και οι νέες μνημονιακές ρυθμίσεις κατοχυρώνουν πλέον και επίσημα την εκχώρηση του δημοσίου χώρου στο επενδυτικό κεφάλαιο.
Eισαγωγή
Στην παρούσα διπλωματική εργασία διερευνούμε ένα πρόγραμμα επέμβασης σε μια ιδιαίτερα υποβαθμισμένη περιοχή της Θεσσαλονίκης, τη συνοικία της Ξηροκρήνης, η οποία βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Αν και σήμερα δεν εμφανίζει κάποια αναπτυξιακή προοπτική, εκτιμούμε ότι στο μέλλον ενδέχεται να δημιουργηθούν συνθήκες ελκυστικές για την «αξιοποίησή» της (εξαιτίας των χαμηλών αξιών γης σε συνδυασμό με την πρόβλεψη δυο σταθμών ΜΕΤΡΟ), με επιπτώσεις τόσο στο μόνιμο πληθυσμό της περιοχής, όσο και στη φυσιογνωμία της συνοικίας.
Η Ξηροκρήνη αποτελεί περιοχή κατοικίας με ιδιαίτερες συνθήκες υποβάθμισης, οι οποίες στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης εντείνονται. Η προσφορά φτηνής κατοικίας αναδείχτηκε σε παράγοντα συγκέντρωσης χαμηλών οικονομικών στρωμάτων, παλιννοστούντων από τις χώρες του ανατολικού μπλοκ και μεταναστών από τις ασιατικές χώρες. Οι προβληματικές συνθήκες κατοίκησης συνδέονται με την χαμηλή ποιότητα του κτηριακού αποθέματος, του οποίου η κυρίαρχη ηλικία εντοπίζεται στις δεκαετίες 60 -70, στην εποχή της αντιπαροχής και της μαζικής παραγωγής του νέου τύπου «κατοικίας», της πολυκατοικίας. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι ανέκαθεν η περιοχή συγκέντρωνε τα παραπάνω χαρακτηριστικά, αφού ως συνοικία του δυτικού τμήματος της πόλης, αποτελούσε την «υποβαθμισμένη πίσω αυλή», το χωρικό «απόθεμα» στη διαδικασία επέκτασης της πόλης. (πυρκαγιά 1917, πρόσφυγες 1922)
Mεθοδολογία έρευνας
Η αναζήτηση της ταυτότητας της περιοχής, η μελέτη της πολεοδομικής της εξέλιξης, και η διερεύνηση των δυναμικών μετασχηματισμού της, προέκυψαν μέσα από μια αμφίδρομη διαδικασία ιστορικής ανάγνωσης και επιτόπιας παρατήρησης. Η ανάλυση της περιοχής συνίσταται στην προσωπική καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης, στην επικαιροποίηση των πολεοδομικών δεδομένων, στη μελέτη του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου, του υπό διαμόρφωση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης (1993) αλλά και στην αξιοποίηση συλλογής δεδομένων από το Δήμο Θεσσαλονίκης. Σημαντικό στοιχείο ανάγνωσης της περιοχής, εντοπισμού των προβληματικών και των δυνατοτήτων της, αποτελεί η συλλογή απόψεων και μαρτυριών των κατοίκων, με τους οποίους ήρθαμε σε επαφή μέσα από λέσχες γειτονιάς και συνεντεύξεις.
Aναγνώριση περιοχής
Η ανάλυση και η αναγνώριση της περιοχής μπορεί να κωδικοποιηθεί στα παρακάτω τρία βασικά χαρακτηριστικά.
α’ χαρακτηριστικό: άθροισμα υπό-περιοχών
Όπως μαρτυρά και ο τίτλος της διπλωματικής εργασίας (…γειτονιές της Ξηροκρήνης), η Ξηροκρήνη δεν αποτελεί ενιαίο σύνολο, αντίθετα απαρτίζεται από ένα άθροισμα υπό-περιοχών με διαφορετική φυσιογνωμία και ταυτότητα. Οι υπό-περιοχές αυτές καθιστούν την έννοια του «ορίου» – τόσο στην υλική, όσο και στην άυλη του διάσταση- ισχυρή στο εσωτερικό της.
Ήδη από την πρώτη «επίσκεψη» στην Ξηροκρήνη είναι διακριτό «το τρίγωνο του Βαρδάρη», περιοχή που διαχρονικά έφερε το χαρακτήρα μιας γειτονιάς στο «τέλος της πόλης» συγκεντρώνοντας χρήσεις που την καθιστούσαν ακατάλληλη για κατοίκηση (συνεργεία, εργαστήρια σιδηρικών, ειδικό εμπόριο) και της προσέδιδαν τη φήμη της γειτονιάς του αγοραίου έρωτα, στίγμα που φέρει μέχρι σήμερα. Ωστόσο σήμερα ο Βαρδάρης βρίσκεται σε διαδικασία μετασχηματισμού – ως αποτέλεσμα της εξάπλωσης της πόλης και της αναδιάταξης των παραγωγικών της δραστηριοτήτων – με αποτέλεσμα την εμφάνιση στην περιοχή της χρήσης της κατοικίας χαμηλών οικονομικά στρωμάτων.
Το υπόλοιπο τμήμα της περιοχής, η γειτονιά της Ξηροκρήνης, στα όρια με το Δήμο Αμπελοκήπων – Μενεμένης αποτελεί μία τυπική περίπτωση περιοχής κατοικίας της δυτικής Θεσσαλονίκης. Η χρήση της κατοικίας είναι κυρίαρχη και συχνά εντοπίζεται σε ισόγεια και ημι-ορόφους διαμορφώνοντας προβληματικές συνθήκες κατοίκησης. Στη συνοικία της Ξηροκρήνης ωστόσο είναι διακριτές άλλες δύο υπό-περιοχές που χρήζουν ιδιαίτερης ανάγνωσης, ο «Αξιός» και η «Αγία Παρασκευή».
Η πρώτη αφορά στο συγκρότημα κοινωνικής κατοικίας του ΟΕΚ και της Πρόνοιας «Αξιός», που αν και σχεδιάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ‘60 ως μια πλήρης οικιστική ενότητα, στην πραγματικότητα αποτελεί μια μονολειτουργική περιοχή κατοικίας που αδυνατεί να ενταχθεί στον υπόλοιπο αστικό ιστό. Σε αυτό συμβάλλει τόσο ο αδιαβάθμητος χαρακτήρας του δημόσιου χώρου, όσο και το κοινωνικό στίγμα που έτσι κι αλλιώς αφορά περιοχές κοινωνικής κατοικίας. Σημειώνουμε ωστόσο ότι ο δημόσιος χώρος, αλλά και ο ιδιωτικός που έχει αποδοθεί σε κοινή χρήση, φτάνει τα 8,6 Ha ανά κάτοικο, κάτι που αποτελεί σημαντική δυνατότητα όχι μόνο για την περιοχή του Αξιού, αλλά και για το σύνολο της συνοικίας.
Η δεύτερη υπό-περιοχή αφορά σε έναν προσφυγικό οικισμό της δεκαετίας του 20 – 30, αυτόν της Αγίας Παρασκευής. Πρόκειται σήμερα για ένα σύνολο υποβαθμισμένων κατοικιών σε ερειπιώδη κατάσταση, που κατοικούνται από μειονοτικές ομάδες (κυρίως Πομάκους), οικονομικά εξαθλιωμένους και σε γενικές γραμμές κρίνεται ακατάλληλο για κατοίκηση.
β’ χαρακτηριστικό: απομόνωση
Εξίσου σημαντικό στοιχείο ανάγνωσης αποτελεί και ο χαρακτήρας της «απομόνωσης», της περιχαράκωσης της περιοχής από τον περιβάλλοντα αστικό ιστό. Τόσο η οδική αρτηρία της Λαγκαδά – σημαντικός συγκοινωνιακός άξονας της πόλης, όσο και η μεγάλης έκτασης ιδιοκτησία του ΟΣΕ, που είναι απροσπέλαστη – δημιουργούν ισχυρά φυσικά και λειτουργικά όρια για την περιοχή. Έτσι ενώ η περιοχή βρίσκεται στις παρυφές του κέντρου, αποτελεί περιοχή «φάντασμα», στην πίσω πλευρά του ΟΣΕ.
γ’ χαρακτηριστικό: μεταιχμιακός χαρακτήρας
Η θέση της περιοχής στον αστικό ιστό, σε άμεση γειτνίαση τόσο με τον ιστορικό πυρήνα της πόλης όσο και με τις Δυτικές Συνοικίες, αλλά και οι διαδικασίες πολεοδομικού μετασχηματισμού που έχει υποστεί προσδίδουν στην περιοχή έναν χαρακτήρα μεταιχμιακό ανάμεσα στο κέντρο και στα Δυτικά. Σε αυτό το ήδη περίπλοκο σενάριο έρχεται να προστεθεί η πρόβλεψη δυο σταθμών ΜΕΤΡΟ στην περιοχή, στοιχείο που θα της προσδώσει μια νέα υπερτοπικότητα και πιθανότατα μια διαφορετική «ένταξη» στον χάρτη της πόλης.
Πρόταση
Με κριτήριο την ένταξη του σχεδιασμού στο πλαίσιο της διαρκώς μεταβαλλόμενης κοινωνικής ζωής και τον προσανατολισμό της Αρχιτεκτονικής σε λύσεις που δεν θα αγνοούν την κοινωνική-περιβαλλοντική διάσταση, διαμορφώνουμε ένα πρόγραμμα επέμβασης που θέτει στο επίκεντρο του τον ίδιο τον κάτοικο της περιοχής. Έτσι λοιπόν επιζητούμε την οργανική ένταξη της περιοχής στον αστικό ιστό, με την βελτίωση των συνδέσεων της, τόσο με το κέντρο όσο και με τις Δυτικές Συνοικίες. Ταυτόχρονα επιδιώκουμε την ενίσχυση της συνοχής των επιμέρους υπό-περιοχών σε ένα συνεκτικό σύνολο γειτονιάς, με τη διπλή έννοια της μονάδας χώρου, στα πλαίσια της οποία καλύπτονται καθημερινές ανάγκες, αλλά και της κοινότητας με έμφαση στη συλλογική ζωή.
Βασική πτυχή της εργασίας μας αποτελεί η μελέτη του δημόσιου χώρου, ο οποίος στη συνθήκη της σύγχρονης πόλης ακολουθώντας μια πορεία συνεχούς συρρίκνωσης και λειτουργίας με επιχειρηματικά κριτήρια, παραμένει στην πλειοψηφία του ανενεργός και ανοίκειος για τους χρήστες του. Στον αντίποδα της συνθήκης αυτής, αναζητούμε εκείνο το σχεδιασμό που θα δημιουργήσει τις δυνατότητες οικειοποίησης του και θα αναδείξει τις κοινωνικές δυναμικές που θα αρθρώσουν λόγο για την πόλη και τη ζωή στην πόλη, δικαιώνοντάς τον ως το υλικό περιβάλλον της δημόσιας σφαίρας.
Απορρίπτοντας λογικές κοινωνικής ισοπέδωσης των περιοχών που υφίστανται πολεοδομικής επέμβασης, θέτουμε ως βασικό κριτήριο της πρότασης μας της συγκράτηση των υπαρχόντων πληθυσμών. Έτσι προτείνουμε μέτρα ενίσχυσης της χρήσης της κατοικίας και βελτίωσης των συνθηκών κατοίκησης σε ένα πλαίσιο ήπιας παρέμβασης που στοχεύει στη διατήρηση των σημερινών αξιών γης των οικοπέδων. Το πρόγραμμά μας δεν εξαντλείται σε σημειακές και ασύνδετες παρεμβάσεις, αλλά θα διαρθρώνεται χρονικά με τρόπο τέτοιο ώστε κάθε βήμα υλοποίησης του να δημιουργεί τους όρους συνέχισης και ολοκλήρωσής του. Βασικός φορέας υλοποίησης της πρότασης είναι ο Δήμος, προκρίνοντας εργαλεία και μέσα που μπορούν να ενεργοποιηθούν από αυτόν.
Δ Ρ Α Σ Ε Ι Σ
1.Δίκτυο δρόμων ήπιας κυκλοφορίας
Στην περιοχή μας, η παγιωμένη μορφή του αστικού χώρου δεν επιτρέπει την ύπαρξη μεγάλων αδόμητων χώρων. Επαναδιαπραγματευτήκαμε λοιπόν το ρόλο του δρόμου, που αν και φαίνεται να αποτελεί αποκλειστικά χώρο κίνησης των οχημάτων, μπορεί σε μία νέα συνθήκη ανίχνευσης των κοινωνικών δυναμικών να συμμετάσχει ενεργά στην ενίσχυση της δημόσιας σφαίρας.
Εκμεταλλευόμαστε τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του τοπικού οδικού δικτύου και το χαμηλό φόρτο κυκλοφορίας, για τη δημιουργία ενός δικτύου δρόμων ήπιας κυκλοφορίας στο εσωτερικό της περιοχής, τύπου woonerf. Με την επανιεράρχηση του τοπικού οδικού δικτύου, στοχεύουμε στη δημιουργία ενός οργανωμένου δικτύου κίνησης πεζών και ποδηλάτων, και στην ενίσχυση του δικτύου δημόσιων Μέσων Μεταφοράς στην κατεύθυνση του μοντέλου της συμπαγούς πόλης. Το δίκτυο δρόμων ήπιας κυκλοφορίας με κατάλληλο βιοκλιματικό ανασχεδιασμό επιλεγμένων διαδρομών, συμβάλλει στη διάχυση του πρασίνου και στη συνέχιση του φυσικού ίχνους στον ιστό της πόλης.
Ο σχεδιασμός του παραπάνω δικτύου προτείνεται να γίνει σταδιακά και πιλοτικά στα πλαίσια αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που θα προκηρύσσει ο Δήμος Θεσσαλονίκης, με τον χαρακτηρισμό τμημάτων του οδικού δικτύου, ως δρόμους ήπιας κυκλοφορίας. Στα πλαίσια της διπλωματικής εργασίας προτείνεται τυπολογία δικτύου και η ενδεικτική σχεδιαστική επίλυση της οδού Βάκχου και Οδυσσέως και μιας σύνθετης οικοδομικής νησίδας. (η νησίδα αποτελείται από τα Ο.Τ. 2788,2889,2512,264,123, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ,2001)
2.Σύνθετη οικοδομική νησίδα – ενοποίηση Ο.Τ.
Στην περιοχή μελέτης εντοπίζεται με επαναληψιμότητα, ήδη από σχέδια του 1934, το πρότυπο της σύνθετης οικοδομικής νησίδας. Πρόκειται για οικοδομικά τετράγωνα προσπελάσιμα στο εσωτερικό τους και διαπερατά, με «εσωτερικό ακάλυπτο» που είναι άλλοτε δημόσιος και άλλοτε παραχωρημένος σε κοινή χρήση. Με την κυκλοφοριακή υποβάθμιση του τοπικού οδικού δικτύου και τη δημιουργία δρόμων ήπιας κυκλοφορίας επιδιώκουμε την επέκταση του προτύπου της σύνθετης οικοδομικής νησίδας και την ενοποίηση των οικοδομικών τετραγώνων.
Η ενοποίηση των οικοδομικών τετραγώνων και η ένταξή τους στο δίκτυο ήπιας κυκλοφορίας, συνδράμουν στην προσπάθεια διατύπωσης μιας πρότασης υλοποιήσιμης και οικονομικά βιώσιμης. Η επιλογή της «στρέψης» των Ο.Τ. στο δρόμο συνιστά μια δημιουργική υπέρβαση προτάσεων συνένωσης και διαμόρφωσης των εσωτερικών ακαλύπτων και δημιουργίας εσωστρεφών «νησίδων» στον χώρο της πόλης, που αν και προβλέπονται στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο, πρακτικά στα ελληνικά δεδομένα παραμένουν ανεφάρμοστες καθώς απαιτούν τη σύμφωνη γνώμη της Γενικής συνέλευσης των Ιδιοκτητών του Ο.Τ. (άρθρο 12 ν.1577/1985)
Με την παραπάνω ενέργεια επιδιώκουμε την ανάγνωση του δρόμου ως σημείο συνάντησης και χώρο στάσης των κατοίκων, γεγονός που τον μετατρέπει σε χώρο κοινωνικό, με την έννοια της καθημερινής χρήσης και οικειοποίησης του. Παράλληλα η μειωμένη κίνηση αυτοκινήτων, ο περιορισμός της παράνομης στάθμευσης και τέλος ο κατάλληλος βιοκλιματικός επανασχεδιασμός τμημάτων του οδικού δικτύου, αναβαθμίζουν τις συνθήκες κατοίκησης προστατεύοντας την ισόγεια και ημιυπόγεια κατοικία (που επίσης εντοπίζεται με συχνότητα στην περιοχή).
3.Αδόμητα οικόπεδα – κενά κελύφη
Με στόχο την ενίσχυση της δημόσιας σφαίρας αξιοποιούμε έναν αριθμό αδόμητων οικοπέδων και κενών κελυφών, που εντοπίζουμε στην περιοχή. Επιλεγμένα αδόμητα οικόπεδα παραλαμβάνουν χρήση προσωρινών κήπων, χώρων υπαίθριων προβολών και συναθροίσεων αλλά και δημοτικών χώρων στάθμευσης. Επιδιώκοντας μια παρέμβαση οικονομικά βιώσιμη και αποφεύγοντας παγιωμένες λύσεις, απορρίπτουμε τη λογική της απαλλοτρίωσης των υπαίθριων χώρων, επιλέγοντας την προσωρινή – σε ένα αρχικό στάδιο – εκμετάλλευσή τους μέσω της ενοικίασης τους από τον Δήμο.
Όσον αφορά στην αξιοποίηση κενών κελυφών, προκρίνουμε την απόδοση της χρήσης του σε κοινωφελείς λειτουργίες, όπως εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης. Παράλληλα ενεργοποιούμε το πρόγραμμα του Δήμου «Ανοιχτά Σχολεία», προκειμένου σχολικές μονάδες που βρίσκονται σε κομβικές θέσεις στο εσωτερικό της περιοχής να μπορούν να λειτουργούν ως κοινωνικά κέντρα γειτονιάς, χώροι άθλησης και μικρές «πλατείες», κατά τις απογευματινές ώρες που δεν διεξάγεται η εκπαιδευτική διαδικασία.
4.Άξονας δημόσιας ζωής
Μια τελευταία παρέμβαση στην περιοχή, η οποία πρόκειται να ολοκληρωθεί χρονικά με τα έργα του ΜΕΤΡΟ, αφορά στον επανασχεδιασμό τμημάτων του «άξονα δημόσιας ζωής», όπως τον έχουμε ονομάσει. Οι δραστηριότητες που εντοπίζονται κατά μήκος του άξονα (παιδική χαρά, χώροι αθλητισμού, σχολεία), είναι χωροθετημένες με τρόπο που διαμερισματοποιεί τον άξονα και εμποδίζει την κατακόρυφη κίνηση. Εκτιμούμε ωστόσο ότι ο άξονας αυτός θα αποτελέσει υποδοχέα ροών και κινήσεων στο εσωτερικό της περιοχής, μιας και συνδέει την υπόγεια διάβαση του ΟΣΕ επί της οδού Μαργαροπούλου (βασική είσοδος πεζών στην περιοχή) με την αρτηρία της Λαγκαδά στη συμβολή της με την συλλεκτήρια της Βενιζέλου (βασική οδός των δυτικών συνοικιών).
Θεωρούμε ότι η διαμόρφωσή του σε ενιαίο, αναγνωρίσιμο δημόσιο χώρο μπορεί να συμβάλλει στην άρση της απομόνωσης της Ξηροκρήνης εντάσσοντας την στα καθημερινά δρομολόγια των κατοίκων της περιοχής. Στα πλαίσια αυτά εισάγουμε την χρήση της υπαίθριας αγοράς σε αδόμητο οικόπεδο ιδιοκτησίας του Δήμου, προκρίνοντας μια χρήση ήπια, που θα άρει τη μονολειτουργικότητα στην περιοχή των εργατικών κατοικιών και θα ενισχύσει τις κινήσεις στο εσωτερικό του συγκροτήματος κοινωνικής κατοικίας Αξιός.
Με τον κατάλληλο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό επιχειρούμε την ενεργοποίηση των υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων ώστε αυτοί να αποτελούν καθημερινούς πυρήνες συγκέντρωσης των κατοίκων. Αξιοποιούμε για την παραπάνω στόχευση το πρόγραμμα ανάπλασης Παιδικών Χαρών και χορήγησης Πιστοποιητικών Ποιότητας και Ασφαλείας από το Δήμο Θεσσαλονίκης για τη διαμόρφωση ενός νέου παιδότοπου. (Τεχνικό Πρόγραμμα Δ. Θεσσαλονίκης 2012-2013).
Προκειμένου να διαχύσουμε τις κινήσεις στο εσωτερικό της περιοχής του Αξιού, ενισχύουμε τις εγκάρσιες συνδέσεις της με τον άξονα δημιουργώντας ένα εσωτερικό δίκτυο κινήσεων. Για την προστασία της ισόγειας κατοικίας και τη διαβάθμιση των ποιοτήτων δημοσιότητας των ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων επιλέγεται η υποβάθμιση κατά 1,40μ (στο ύψος δηλαδή του ματιού) των βασικών διαδρομών στο εσωτερικό του συγκροτήματος.
Τέλος στα πλαίσια της αναθεώρησης του ΓΠΣ, προτείνεται η παρακάτω πολεοδομική οργάνωση της περιοχής της Ξηροκρήνης.
Σημειώνουμε κάποιες βασικές μας ενέργειες.
Την επέκταση της χρήσης της γενικής κατοικίας στην περιοχή του Βαρδάρη, ως κοινωνική «συνδετική ουσία» μεταξύ των επί μέρους υπό-περιοχών, που συνάδει με την πρόβλεψη του ΓΠΣ (ΦΕΚ 420/1993) για την ανάπτυξη της χρήσης αυτής στην περιοχή. Την χρήση πολεοδομικού κέντρου γειτονιάς στη γειτονιά της Ξηροκρήνης, όπου από επιτόπια έρευνα διαπιστώθηκε η συγκέντρωση εμπορικών δραστηριοτήτων και χρήσεων αναψυχής. Τη δέσμευση της έκτασης επί των οδών Λιγδών που ορίζεται από τις οδούς Γαλανάκη και Καπάτου, ως ιδιαίτερη χρήση δημοτικής αγοράς. Τον ειδικό χειρισμό με τον χαρακτηρισμό, ως περιοχές ανάπλασης, των υποπεριοχών της αγίας Παρασκευής (προσφυγικά) και των εργατικών κατοικιών του Αξιού (άρθρο 8 παρ. 1 ν. 2508/1997).
Αριστερή Κίνηση Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων 