Έλλη Αλεξίου, Μαρία Ψωμιάδη
Η ακόλουθη εργασία αποτέλεσε ερευνητικό θέμα στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ με επιβλέπων καθηγητή τον Σταύρο Σταυρίδη. Παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 2021.
«Όταν άδειασε ο ουρανός από τους κόνδορες, έπρεπε να αντιμετωπιστεί η αύξηση των φιδιών· η εξολόθρευση των αραχνών άφησε να πολλαπλασιαστούν και να μαυρίσουν τον κόσμο οι μύγες· η νίκη κατά των τερμιτών παρέδωσε την πόλη στο έλεος των σαρακιών. Το ένα μετά το άλλο τα ασυμβίβαστα με την πόλη είδη αναγκάστηκαν να υποκύψουν και να εξαφανιστούν. [..] Ο άνθρωπος είχε επιτέλους επαναπροσδιορίσει την τάξη του κόσμου που ο ίδιος είχε ταράξει: δεν υπήρχε πλέον κανένα άλλο ζωντανό είδος που θα μπορούσε να τον αμφισβητήσει. [..] Εκτοπισμένοι για μεγάλες περιόδους σε απομακρυσμένα κρησφύγετα, από την εποχή που είχε εξοβελιστεί από το σύστημα των ειδών που τώρα εξαφανίστηκαν, η άλλη πανίδα επέστρεφε στο φως μέσα από τα υπόγεια της βιβλιοθήκης όπου φυλάγονται τα αρχέτυπα, πηδούσε από τα κιονόκρανα και τις υδρορροές, ερχόταν να κουρνιάσει στα μαξιλάρια των κοιμισμένων. Οι σφίγγες, οι γρύπες, οι χίμαιρες, οι δράκοι, οι τραγέλαφοι, οι άρπυιες, οι ύδρες, οι μονόκεροι, οι βασιλίσκοι άρχιζαν να επανακτούν την πόλη τους.»
Τα τέρατα των κρυφών πόλεων του Ίταλο Καλβίνο μας θυμίζουν τα μυθικά πλάσματα της νύχτας, τους καλικάντζαρους και τα δαιμόνια των θρησκευτικών παραδόσεων, τους ήρωες των τρομακτικών, σκοτεινών παραμυθιών. Τα τέρατα «της νύχτας», δίνουν μορφή στην απειλή, το μυστήριο, την γοητεία ή τον φόβο για το άγνωστο, κάτι το μη ανθρώπινο, το μη συμβατό με την εικόνα μας για τη φύση. Τα «τέρατα» αυτά, που ο άνθρωπος θα εκτοπίσει σε κρησφύγετα, θα προσπαθούν συνεχώς να επιστρέψουν στο φως, να επανακτήσουν την πόλη τους. Τις ιστορίες των τεράτων, των περιθωριακών του πραγματικού κόσμου, που γέννησαν, αποτέλεσαν κομμάτι, ή και ταυτίστηκαν με τους μύθους του φανταστικού, προσπαθεί να «διαβάσει» και να ερμηνεύσει η παρούσα εργασία.
Η μελέτη της σχέσης ρεμπέτικου και περιθωρίου, αποτέλεσε «κλειδί», που ανέδειξε το ρεμπέτικο τραγούδι ως εργαλείο μελέτης. Οι ιστορίες που τραγουδούν τα ρεμπέτικα δίνουν πολύ διαφορετικές εικόνες από αυτές που αντλούμε από μια ιστορική ή κοινωνιολογική μελέτη, αφού μπορούν να μιλήσουν και να μεταφέρουν βιώματα και αισθήσεις με έναν ξεχωριστό τρόπο. Σε αυτά αποτυπώνεται ο καημός, η ελπίδα, τα όνειρα, συναισθήματα και ιστορίες της καθημερινότητας, που μεταδίδουν μια ατμόσφαιρα και οπτική για τον χώρο. Αναγνωρίζοντας ότι το ρεμπέτικο «κουβαλάει» βιώματα και εμπειρίες των αποκλεισμένων, αποτέλεσε εργαλείο μελέτης για να ανακαλυφθούν οι χώροι όπου αυτοί εντοπίζονταν, αλλά και οι χώροι που παρήγαγαν μέσα από το βίωμά τους.
Οι χώροι αυτοί ήταν οι υποδοχείς και τα καταφύγια των «τεράτων», των εκτοπισμένων από την κοινωνία, αυτών που δεν πρέπει να φαίνονται, οι κρυφές, αόρατες πόλεις για τις οποίες μιλάει ο Ίταλο Καλβίνο. Τελικά, με βάση μια σειρά από προσεγγίσεις της σχέσης δημοσιότητας και ιδιωτικότητας, καλούμαστε να ερμηνεύσουμε τις χωρικές αποτυπώσεις της περιθωριακότητας του τότε, επαναπροσδιορίζοντας εργαλεία και αφηγήσεις.
Δείτε την εργασία στην πλατφόρμα του ISSUU:
Αριστερή Κίνηση Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων 