Την Κυριακή 22 Μαΐου πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση – συζήτηση της Αριστερής Κίνησης Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων με τίτλο «Το ‘Συλλογικό’ στον Σχεδιασμό – Πόλη, Αρχιτεκτονική, Αυτοδιοίκηση, Συμμετοχικός Σχεδιασμός και Δημοκρατικός Έλεγχος» στα γραφεία του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ). Εδώ δημοσιεύουμε τα βίντεο με την εισήγηση που έγινε στο πλαίσιο της εκδήλωσης από τον Δημήτρη Πούλιο, αρχιτέκτονα, υποψήφιο διδάκτορα του ΕΜΠ και μέλος της ΑΚΕΑ, απόσπασμα της εισήγησης της Αναστασίας Ματσούκα, νομικού και απόσπασμα της εισήγησης της Ίριδας Λυκουριώτη, επίκουρης καθηγήτριας της Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ο Δημήτρης Πούλιος παρουσίασε την ιστορική εξέλιξη του «συμμετοχικού σχεδιασμού» ή του «κινήματος της συμμετοχής», διακρίνοντας δύο περιόδους. Η πρώτη περίοδος είναι αυτή των δεκαετιών του ’60 και του ’70, όπου το κίνημα της συμμετοχής αποτελεί μία ριζοσπαστική τομή, συνδέεται με τα κινήματα πόλης και τον κοινωνικό έλεγχο στο δομημένο περιβάλλον και αλλάζει τη θέση του αρχιτέκτονα – σχεδιαστή σε σχέση τόσο με τον χρήστη, όσο και με το προϊόν του σχεδιασμού. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης περιόδου, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, εισάγεται μία άλλη λογική, σύμφωνα με την οποία ο συμμετοχικός σχεδιασμός δεν αφορά τη συμετοχή οποιουδήποτε, αλλά αυτή των «εταίρων σε ένα έργο» (stakeholders) -των ιδιωτών επενδυτών και της τοπικής αυτοδιοίκησης- με βασικό στόχο όχι το άνοιγμα στην κοινότητα αλλά την προσέλκυση επενδύσεων. Η εισήγηση περιλαμβάνει την συνοπτική παρουσίαση μίας σειράς εμβληματικών διεθνών παραδειγμάτων συμμετοχικού σχεδιασμού από την Αγγλία, το Βέλγιο, την Πορτογαλία και αλλού, τον ρόλο γνωστών ονομάτων όπως ο Alejandro Aravena και ο Alvaro Siza και γνωστές ελληνικές περιπτώσεις όπως το πάρκο Ναυαρίνου στα Εξάρχεια αλλά και το Re-launch Athens. Η εισήγηση κλείνει ανοίγοντας τα ερωτήματα της δυνατότητας θεσμικής κατοχύρωσης του συμμετοχικού σχεδιασμού, της πιθανής αλληλεπίδρασης με τους χρήστες του χώρου και των πιθανών μεθόδων και εργαλείων δημοκρατικού, κοινωνικού και εργατικού ελέγχου. Δείτε τις εικόνες της παρουσίασης εδώ.
Η Αναστασία Ματσούκα αναφέρθηκε στον συμμετοχικό σχεδιασμό εντάσσοντάς τον στο ευρύτερο πλαίσιο της «συμμετοχικής δημοκρατίας». Κεντρικό στοιχείο της τοποθέτησής της είναι το γεγονός ότι ο όρος αποκτά το περιεχόμενό του ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται, με αποτέλεσμα η συμμετοχική δημοκρατία να είναι πολύ διαφορετική διαδικασία στο ευρωπαϊκό – νεοφιλελεύθερο παράδειγμα, στο πλαίσιο των αριστερών ριζοσπαστικών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής αλλά και όταν ασκείται σε παραδείγματα αυτοδιαχείρισης, σε απόσταση από το κράτος. Στο απόσπασμα που παραθέτουμε εδώ, γίνεται κριτική στην Καλλικρατική «μεταρρύθμιση» η οποία εγγράφεται στο νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα και ειδικότερη αναφορά στην περίπτωση της Βενεζουέλας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η επισήμανση ότι όρος για να μην αποτελεί η συμμετοχική δημοκρατία πρόφαση συμμετοχής είναι η εδαφική διαίρεση, η οποία σε συνδυασμό με την πληθυσμιακή πυκνότητα δεν πρέπει να οδηγεί σε ενότητες οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν μόνο μέσω της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, αλλά και η δημιουργία πραγματικών χώρων συνάντησης.
Η Ίρις Λυκουριώτη στο απόσπασμα της τοποθέτησής της που παραθέτουμε εδώ, αναφέρεται σε σύγχρονα παραδείγματα συμμετοχικών πρακτικών τα οποία καθίστανται δυνατά μέσω των νέων κινημάτων αλλά και της εξέλιξης των τεχνολογικών μέσων και αποκτούν ποικίλα περιεχόμενα, από τα δίκτυα αυτοδιαχειριζόμενων χώρων στην Ισπανία, τα διάφορα ρεύματα του κινηματογράφου, τις εκθέσεις τέχνης και τους εκθεσιακούς χώρους, μέχρι τα επιχειρηματικά micro-tasks. Αναδεικνύεται έτσι ότι η συζήτηση για τις συμμετοχικές πρακτικές είναι πολύπλευρη, πολύ ευρύτερη από μια τεχνική διακυβέρνησης και μπορεί να αφορά από σημαντικά κοινωνικά κινήματα μέχρι «έξυπνες» επιχειρηματικές πρακτικές.
Αριστερή Κίνηση Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων 